- No category
ap-10-1st-quarter-lesson-2
Add this document to collection(s).
You can add this document to your study collection(s)
Add this document to saved
You can add this document to your saved list
Suggest us how to improve StudyLib
(For complaints, use another form )
Input it if you want to receive answer
16 Halimbawa ng Isyung Panlipunan: Gabay sa Pilipinas
Sa ating lipunan, may mga usapin at hamon na hindi lamang nakakaapekto sa iilang tao, kundi sa karamihan. Ang mga ito ay tinatawag nating isyung panlipunan .
Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang mga isyung panlipunan – ang kanilang pinagmulan, epekto, at ang mga posibleng solusyon na maaaring gawin.
Sa pamamagitan ng pag-unawa at pag-aaral ng mga isyung ito, magkakaroon tayo ng mas malalim na perspektiba at magiging mas handa tayo sa pagharap sa mga hamon ng ating lipunan.
Talaan ng mga Nilalaman
Pag-unawa sa isyung panlipunan: definasyon at uri.
Ang isyung panlipunan, o mga usaping may malawak na epekto sa lipunan, ay isang mahalagang aspeto ng ating buhay.
Ito ay tumutukoy sa mga hamon at problema na hindi lamang nakakaapekto sa iilang tao, kundi sa karamihan.
Maaaring ito ay mga isyu na may lokal, pambansa, o pandaigdig na saklaw. Halimbawa nito ay ang kahirapan, kawalan ng edukasyon, diskriminasyon, at iba pa.
Ang mga isyung ito ay maaaring magdulot ng negatibong epekto sa kalidad ng buhay ng mga tao at sa lipunan bilang isang kabuuan.
Ang mga isyung panlipunan ay maaaring mahati sa iba’t ibang uri batay sa kanilang saklaw at epekto.
Ito ay maaaring mga isyung pang-ekonomiya, pang-edukasyon, pangkalusugan, pangkapaligiran, pangkasarian, at iba pa.
Ang bawat isa sa mga ito ay may kanya-kanyang mga hamon at solusyon, at nangangailangan ng iba’t ibang paraan ng pagtugon mula sa ating lipunan.
Mga Personal na Isyu kumpara sa Mga Isyung Panlipunan
Sa ating pang-araw-araw na buhay, nahaharap tayo sa mga isyu na maaaring personal o panlipunan.
Ang mga personal na isyu ay mga problema na direktang nakakaapekto sa isang indibidwal.
Ang mga halimbawa nito ay ang stress sa trabaho, mga problema sa relasyon, o isyu sa kalusugan.
Sa kabilang banda, ang mga isyung panlipunan ay ang mga problemang nakakaapekto sa mas malaking bilang ng populasyon.
Maaari itong lokal, pambansa, o pandaigdigan ang saklaw. Halimbawa nito ay ang kahirapan, kawalan ng edukasyon, diskriminasyon, at iba pa.
May mga pagkakataon na ang isang personal na isyu ay maaaring maging isang panlipunang isyu kapag ito ay nakakaapekto sa mas malaking bilang ng populasyon.
Halimbawa, ang stress sa trabaho ay maaaring maging isang isyung panlipunan kapag naranasan ito ng karamihan ng mga manggagawa sa isang komunidad at nagdudulot ito ng negatibong epekto sa pagiging produktibo at kalusugan ng komunidad.
16 Mga Halimbawa ng Isyung Panlipunan Sa Pilipinas
Sa kasalukuyan, patuloy na nararanasan ng Pilipinas ang iba’t ibang isyung panlipunan na nagbibigay ng malaking hamon sa ating lipunan.
Ang kahirapan ay isang malalim na isyu sa Pilipinas. Ito ay tumutukoy sa kakulangan ng mga tao sa mga pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, edukasyon, at kalusugan.
Ayon sa National Economic and Development Authority (NEDA), noong 2023, mayroong mahigit 20 milyong Pilipino ang nabubuhay sa kahirapan.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng kawalan ng trabaho, kawalan ng lupa, at kawalan ng oportunidad para sa mas magandang buhay.
Sa kabila ng mga programa ng gobyerno tulad ng Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps) at iba pang tulong-pinansyal, marami pa ring pamilya ang hindi nakakatamasa ng sapat na kita.
Ang kahirapan ay nagdudulot ng malnutrisyon, hindi makapag-aral ang mga bata, at kawalan ng pag-asa para sa kinabukasan.
Ang edukasyon ay isang pangunahing karapatan ng bawat mamamayan. Ito ay tumutukoy sa pag-aaral, pag-unlad, at pagkakaroon ng kaalaman.
Ayon sa Department of Education (DepEd), noong 2023, mayroong libu-libong estudyante ang hindi nakakapag-aral dahil sa kahirapan, kawalan ng paaralan, at iba pang suliranin.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng kakulangan sa mga guro, kagamitan, at pondo para sa edukasyon.
Diskriminasyon
Ang diskriminasyon sa Pilipinas ay nagaganap sa maraming anyo at nakakaapekto sa iba’t ibang mga grupo, kabilang ang komunidad ng LGBTQ+, mga Muslim, mga katutubo, at mga indibidwal na may mga tattoo.
Ang diskriminasyon ay nangyayari kapag ang isang tao ay hindi makakamit ang kanilang mga karapatang pantao o iba pang legal na karapatan sa parehong batayan sa iba dahil sa hindi makatarungang pagkakaiba na ginawa sa patakaran, batas, o pagtrato.
Ang katiwalian ay isang malaking problema sa Pilipinas. Ayon sa 2023 Corruption Perceptions Index na iniulat ng Transparency International, ang Pilipinas ay itinuturing na ika-115 na pinakamababang corrupt na bansa sa 180 bansa.
Ang bansa ay nakakuha ng 34 puntos sa 100 sa 2023 Corruption Perceptions Index. Ang mga kaso ng katiwalian ay nagdudulot ng malaking balakid sa pag-unlad ng bansa at nagpapahirap sa mga mamamayan.
Kawalan ng Trabaho
Ang kawalan ng trabaho ay isa pang isyung panlipunan na kinakaharap ng Pilipinas.
Sa kabila ng pagtaas ng employment rate sa bansa na naitala sa 95.2 percent noong Enero 2023, marami pa ring Pilipino ang walang trabaho o hindi sapat ang kinikita upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan.
Ang kalusugan
Ang kalusugan ay isa pang mahalagang isyung panlipunan sa Pilipinas.
Bagama’t ipinatupad ng Department of Health ang “Sulong Kalusugan” Health Sector Strategy (HSS) para sa 2023 hanggang 2028, marami pa ring hamon ang kinakaharap ng sektor ng kalusugan sa bansa.
Kabilang dito ang kakulangan ng mga pasilidad at serbisyong pangkalusugan, lalo na sa mga malalayong lugar.
Kapaligiran
Ang kapaligiran ay isa sa mga pangunahing isyu sa Pilipinas. Ito ay tumutukoy sa kalagayan ng ating kalikasan, kabilang ang mga ilog, dagat, kagubatan, at iba pa.
Sa kasalukuyan, maraming lugar sa Pilipinas ang nakakaranas ng polusyon at pagkasira ng kalikasan dahil sa mga industriya at mga tao na hindi nagtatapon ng basura nang tama.
Ayon sa Philippine Statistics Authority (PSA), noong 2023, mayroong 6.8 milyong toneladang basura ang nalikom mula sa mga lunsod at munisipalidad sa buong bansa.
Karahasan sa Kababaihan
Ang karahasan sa kababaihan ay isa pang malawak na isyu sa Pilipinas.
Ito ay tumutukoy sa anumang uri ng pang-aabuso o karahasan na nararanasan ng kababaihan, kabilang ang pang-aabuso sa loob ng tahanan, pang-aabuso sa trabaho, at pang-aabuso sa publiko.
Ayon sa Philippine National Police (PNP), noong 2023, mayroong 15,000 kaso ng karahasan sa kababaihan.
Mga Katutubo
Ang mga isyu ng mga katutubo ay isa pang mahalagang isyu sa Pilipinas.
Ito ay tumutukoy sa mga suliranin at hamon na kinakaharap ng mga katutubo o indigenous people (IP) tulad ng diskriminasyon, kahirapan, at pagkakait ng kanilang karapatan sa lupa at iba pang yaman ng kanilang lugar.
Ayon sa National Commission on Indigenous Peoples (NCIP), mayroong 110 ethno-linguistic groups o tribu na kinikilala bilang katutubo.
Ang mga isyu ng mga LGBT (lesbian, gay, bisexual, at transgender) ay mahalaga at dapat pag-usapan.
Ito ay tumutukoy sa mga suliranin na kinakaharap ng mga taong may iba’t ibang kasarian at pagkakakilanlan.
Ayon sa Philippine LGBT Chamber of Commerce, noong 2023, mayroong libu-libong miyembro ng LGBT community sa buong bansa.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng diskriminasyon, paglabag sa kanilang karapatan, at pagtanggap sa lipunan.
Ang kakulangan sa pabahay ay isa sa mga malalaking isyu sa Pilipinas. Maraming pamilya ang walang sariling tahanan o nakatira sa mga maralitang komunidad.
Ayon sa Housing and Urban Development Coordinating Council (HUDCC), noong 2023, mayroong 6.5 milyong pamilyang walang sariling bahay.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng kakulangan sa pondo para sa pabahay, pagtaas ng presyo ng lupa, at kawalan ng disenteng tirahan.
Ang laban kontra droga ay patuloy na isyu sa Pilipinas. Ito ay tumutukoy sa paglaban sa ilegal na droga, pag-aresto sa mga drug pusher at user, at pagpapatupad ng batas.
Ayon sa Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA), noong 2023, mayroong libu-libong drug-related operations na isinagawa sa buong bansa.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng pagtaas ng bilang ng mga biktima ng droga, paglabag sa karapatang pantao, at pagkakaroon ng rehabilitasyon para sa mga adikto.
Ang imigrasyon ay isang mahalagang isyu sa Pilipinas. Ito ay tumutukoy sa paglipat ng mga tao mula sa ibang bansa patungo sa Pilipinas o mula sa Pilipinas patungo sa ibang bansa.
Ayon sa Bureau of Immigration, noong 2023, mayroong libu-libong dayuhang pumapasok at umaalis sa bansa para sa trabaho, turismo, o pag-aaral.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng pagtukoy sa mga undocumented immigrants, pagpapatupad ng visa policies, at pag-aaral ng epekto ng imigrasyon sa ekonomiya ng bansa.
Karapatang Pantao
Ang karapatang pantao ay dapat igalang at protektahan. Ito ay tumutukoy sa mga karapatan ng bawat tao na mabuhay nang may dignidad, kalayaan, at pagkakapantay-pantay.
Ayon sa Commission on Human Rights (CHR), noong 2023, mayroong libu-libong reklamo ng paglabag sa karapatang pantao sa buong bansa.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng extrajudicial killings, paglabag sa kalayaan ng pamamahayag, at diskriminasyon sa mga marginalized sectors.
Ang pagbabago ng klima ay isang global na isyu na may malalim na epekto sa Pilipinas. Ito ay tumutukoy sa pag-init ng mundo, pagtaas ng antas ng karagatan, at pagbabago sa panahon.
Ayon sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA), noong 2023, mayroong libu-libong pamilya ang apektado ng bagyo, baha, at tagtuyot.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng pagtukoy sa mga hakbang para sa climate adaptation, pagpapalakas ng mga kagubatan, at pagtutok sa renewable energy.
Ang trabaho ay isang mahalagang bahagi ng buhay ng bawat tao. Ito ay tumutukoy sa pagkakaroon ng hanapbuhay, seguridad sa trabaho, at tamang sahod.
Ayon sa Department of Labor and Employment (DOLE), noong 2023, mayroong libu-libong manggagawang walang regular na trabaho o nasa “endo” system.
Ang mga isyung ito ay kinabibilangan ng paglabag sa labor rights, contractualization, at minimum wage.
Kailangan nating magtulungan upang mapanatili ang dignidad ng mga manggagawa.
Pagpapahayag ng mga Isyu sa Lipunan sa Iba’t Ibang Paraan
Ang talumpati ay isang epektibong paraan upang maipahayag ang mga saloobin at pananaw tungkol sa isang isyu sa lipunan.
Sa pamamagitan nito, maaaring hikayatin ang iba na kumilos o mag-isip tungkol dito.
Sa kabilang banda, ang sanaysay ay nagbibigay ng mas malalim na pagtalakay sa isang isyu. Sa pamamagitan nito, maipapahayag ang mga detalye, konteksto, at epekto ng isang isyu sa lipunan.
Ang tula naman ay nagbibigay ng masining na pagpapahayag sa mga isyu sa lipunan. Sa pamamagitan ng tula, naipapahayag ang damdamin at karanasang may kinalaman sa isang isyu sa isang natatanging paraan.
Karagdagang paraan ay ang paggawa ng mga dokumentaryo. Sa pamamagitan nito, maaaring ipakita ang tunay na sitwasyon at epekto ng isang isyu sa lipunan sa isang visual na paraan.
Ang mga dokumentaryo ay maaaring magbigay ng malalim na pang-unawa at malasakit sa mga manonood tungkol sa isang isyu sa lipunan.
Tugon ng Kabataan sa mga Isyung Panlipunan
Ang kabataan ay may mahalagang papel na ginagampanan sa pagtugon sa mga isyu sa lipunan.
Bilang susunod na henerasyon ng mga lider, ang kanilang mga ideya, pananaw, at aksyon ay may malaking epekto sa direksyon ng ating lipunan.
Ang kabataan ngayon ay mas aktibo at mas nakikibahagi sa mga usapin na may kinalaman sa lipunan.
Sila ay nagiging bahagi ng iba’t ibang mga organisasyon at kilusan na naglalayong tugunan ang mga isyu tulad ng kahirapan, diskriminasyon, at kawalan ng edukasyon.
Ang kanilang partisipasyon ay hindi lamang nagpapakita ng kanilang malasakit sa lipunan, ngunit nagbibigay rin ito ng boses sa kanilang henerasyon.
Sa pamamagitan ng kanilang mga aksyon, sila ay nagpapakita ng kanilang kakayahang makipag-ugnayan, makipagtulungan, at magbigay ng solusyon sa mga problema ng lipunan.
Sa ating talakayan, nakita natin kung gaano kahalaga ang pag-unawa at pagtugon sa mga isyung panlipunan.
Ang bawat isyu ay may malawak na epekto sa ating lipunan at nangangailangan ng ating kolektibong aksyon.
Bilang mga mamamayan, mayroon tayong papel na ginagampanan sa pagharap sa mga hamon na ito.
Sa pamamagitan ng ating kaalaman, malasakit, at aksyon, maaari tayong makapag-ambag sa pagbabago at pag-unlad ng ating lipunan.
Mag-iwan ng Tugon Pindutin ito para bawiin ang tugon.
Ang iyong email address ay hindi ipa-publish. Ang mga kinakailangang mga field ay markado ng *
Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.
Academia.edu no longer supports Internet Explorer.
To browse Academia.edu and the wider internet faster and more securely, please take a few seconds to upgrade your browser .
Enter the email address you signed up with and we'll email you a reset link.
- We're Hiring!
- Help Center
ARALING PANLIPUNAN 10 ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN Panimula at Gabay na Tanong
Subukan mong ilarawan ang iyong lipunan. Ano-anong mga suliranin ang iyong nakikita? Paano ito nakaaapekto sa iyong pamumuhay? Paano tinutugunan ng inyong komunidad ang mga nabanggit na isyu at hamon? Sa panimulang aralin na ito ay mauunawaan mo ang mga sanhi at bunga ng mga isyu at hamong nararanasan sa lipunan. Mahalagang maunawaan mo ito upang ikaw ay maging bahagi ng mga pagkilos at pagtugon sa mga isyu at hamong ito.Hindi lamang mga namumuno sa pamahalaan at ng mga pangkat na nagsusulong ng kanilang adhikain ang may tungkulin. Bilang isang mag-aaral at kabahagi ng lipunang iyong ginagalawan inaasahang masasagot mo ang tanong na: Paano ka makatutulong sa pagtugon sa iba't ibang isyu at hamong panlipunan?
Loading Preview
Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.
- We're Hiring!
- Help Center
- Find new research papers in:
- Health Sciences
- Earth Sciences
- Cognitive Science
- Mathematics
- Computer Science
- Academia ©2024
- #WalangPasok
- Breaking News
- Photography
- ALS Exam Results
- Aeronautical Engineering Board Exam Result
- Agricultural and Biosystem Engineering Board Exam Result
- Agriculturist Board Exam Result
- Architecture Exam Results
- BAR Exam Results
- CPA Exam Results
- Certified Plant Mechanic Exam Result
- Chemical Engineering Exam Results
- Chemical Technician Exam Result
- Chemist Licensure Exam Result
- Civil Engineering Exam Results
- Civil Service Exam Results
- Criminology Exam Results
- Customs Broker Exam Result
- Dental Hygienist Board Exam Result
- Dental Technologist Board Exam Result
- Dentist Licensure Exam Result
- ECE Exam Results
- ECT Board Exam Result
- Environmental Planner Exam Result
- Featured Exam Results
- Fisheries Professional Exam Result
- Geodetic Engineering Board Exam Result
- Guidance Counselor Board Exam Result
- Interior Design Board Exam Result
- LET Exam Results
- Landscape Architect Board Exam Result
- Librarian Exam Result
- Master Plumber Exam Result
- Mechanical Engineering Exam Results
- MedTech Exam Results
- Metallurgical Engineering Board Exam Result
- Midwives Board Exam Result
- Mining Engineering Board Exam Result
- NAPOLCOM Exam Results
- Naval Architect and Marine Engineer Board Exam Result
- Nursing Exam Results
- Nutritionist Dietitian Board Exam Result
- Occupational Therapist Board Exam Result
- Ocular Pharmacologist Exam Result
- Optometrist Board Exam Result
- Pharmacist Licensure Exam Result
- Physical Therapist Board Exam
- Physician Exam Results
- Principal Exam Results
- Professional Forester Exam Result
- Psychologist Board Exam Result
- Psychometrician Board Exam Result
- REE Board Exam Result
- RME Board Exam Result
- Radiologic Technology Board Exam Result
- Real Estate Appraiser Exam Result
- Real Estate Broker Exam Result
- Real Estate Consultant Exam Result
- Respiratory Therapist Board Exam Result
- Sanitary Engineering Board Exam Result
- Social Worker Exam Result
- UPCAT Exam Results
- Upcoming Exam Result
- Veterinarian Licensure Exam Result
- X-Ray Technologist Exam Result
- Programming
- Smartphones
- Web Hosting
- Social Media
- SWERTRES RESULT
- EZ2 RESULT TODAY
- STL RESULT TODAY
- 6/58 LOTTO RESULT
- 6/55 LOTTO RESULT
- 6/49 LOTTO RESULT
- 6/45 LOTTO RESULT
- 6/42 LOTTO RESULT
- 6-Digit Lotto Result
- 4-Digit Lotto Result
- 3D RESULT TODAY
- 2D Lotto Result
- English to Tagalog
- English-Tagalog Translate
- Maikling Kwento
- EUR to PHP Today
- Pounds to Peso
- Binibining Pilipinas
- Miss Universe
- Family (Pamilya)
- Life (Buhay)
- Love (Pag-ibig)
- School (Eskwela)
- Work (Trabaho)
- Pinoy Jokes
- Tagalog Jokes
- Referral Letters
- Student Letters
- Employee Letters
- Business Letters
- Pag-IBIG Fund
- Home Credit Cash Loan
- Pick Up Lines Tagalog
- Pork Dishes
- Lotto Result Today
- Viral Videos
ISYUNG PANLIPUNAN – Kahulugan At Halimbawa Ng Isyung Panlipunan
Anu-ano ang mga isyung panlipunan magbigay ng halimbawa..
ISYUNG PANLIPUNAN HALIMBAWA – Pagtalakay sa kahulugan ng isyung panlipunan at magbigay ng limang (5) halimbawa nito.
Ang suliranin ng isang lipunan o ang mga problemang kinakaharap ng isang lipunan sa kasalukuyan ay mga isyung panlipunan. Karaniwan, ang mga nauugnay dito ay mga krisis at mabibigat na problema ng publiko. Ang problemang ito ay hindi lamang may masamang epekto sa lipunan kundi ay may masamang dulot din ang mga ito sa tao.
Ang mga problemang ito ay sumasaklaw sa ibat-ibang sektor tulad ng edukasyon, pangkalusugan, pagtaas ng bilihin at iba pa. Ito ay ilan lamang sa mga problemang napapanahon na kinakaharap ng bansa sa ngayon. Paano malalaman ang mga isyu? Sa pamamagitan ng telebisyon, radyo, pahayagan, internet, at mula sa ibang tao.
Pamilya, simbahan, pamahalaan, paaralan, at ekonomiya ay ang limang sektor bansa kung gaya’t nararapat lamang na malaman natin ang mga isyu dahil ang mga tao ang isa sa mga mabibigat na apektado ng mga suliraning ito. Hindi kailanman man makukubli ang mga problemang ito sa isang sulok subalit, ilan sa mga problemang ito ay hindi natutuunan ng tamang pansin.
Anu-ano nga ba ang isyung panlipunan?
Ito ang mga halimbawa:
- Korapsyon – isa ito sa mga pinakamahirap na bigyan ng solusyon dahil mismong mga lider ng bansa ang kasangkot.
- Diskriminasyon – dahil sa pagkakaiba-iba natin sa bawat isa nag-ugat ang diskriminasyon. May mga ibang tao na hindi tanggap ang isa at imbes na intindihin at tanggapin ang sitwasyon, sila ay nagmamataas pa at walang habas sa panghuhusga.
- Edukasyon – ito ang isa sa mga pinakamahirap na gawin ng isang tao sa bansa – ang makapagtapos – dahil kapos at hirap sa buhay. Ang ibang bata ay kailangan magtrabaho para mabuhay at hindi magustom imbes na mag-aral at magtapos.
- Polusyon – dahil sa patuloy na pagdami ng tao, ang iba’t ibang uri ng polusyon ng bansa ay mas lalong lumalala.
- Kahirapan – ang kahirapan ang isa sa mga pinakamabibigat na mga isyu ng lipunana. Dahil sa kahirapan, maraming tao ang hindi nakakakuha ng tamang oportunidad para mag-aral at matuto. At malaking porsyento sa mundo ang dumaranas ng lumalallang kahirapan.
- Ano Ang Talata – Kahulugan Ng Talata, Mga Uri, At Katangian Nito
- Prayer Before Class – Simple and Short Sample Prayers Before Class
For more news and updates, follow us on Twitter: @ philnews_ph Facebook: @PhilNews and; YouTube channel Philnews Ph .
Leave a Comment Cancel reply
- Upload File
- Most Popular
- Art & Photos
- ARALING PANLIPUNAN 10 ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN … · 2018. 1. 30. · anim.Kung tutuusin, mababa...
ARALING PANLIPUNAN 10 ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN … · 2018. 1. 30. · anim.Kung tutuusin, mababa pa rin ang markang ito kung ihahambing sa mga bansang Denmark, Finland, New Zealand,
Upload others
Embed Size (px) 344 x 292 429 x 357 514 x 422 599 x 487
Citation preview
ARALING PANLIPUNAN 10
ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN
Panimula at Gabay na Tanong
Subukan mong ilarawan ang iyong lipunan. Ano-anong mga suliranin
ang iyong nakikita? Paano ito nakaaapekto sa iyong pamumuhay? Paano
tinutugunan ng inyong komunidad ang mga nabanggit na isyu at hamon?
Sa panimulang aralin na ito ay mauunawaan mo ang mga sanhi at
bunga ng mga isyu at hamong nararanasan sa lipunan. Mahalagang
maunawaan mo ito upang ikaw ay maging bahagi ng mga pagkilos at pagtugon
sa mga isyu at hamong ito.Hindi lamang mga namumuno sa pamahalaan at ng
mga pangkat na nagsusulong ng kanilang adhikain ang may tungkulin. Bilang
isang mag-aaral at kabahagi ng lipunang iyong ginagalawan inaasahang
masasagot mo ang tanong na: Paano ka makatutulong sa pagtugon sa iba’t
ibang isyu at hamong panlipunan?
Pamantayan sa Pagkatuto
Inaasahang makakamit sa panimulang aralin ang sumusunod na
pamantayan sa pagkatuto:
Aralin at Sakop ng Modyul
Aralin – Isyu at Hamong Panlipunan
1. Ang Lipunan
2. Isyung Personal at Isyung Panlipunan
Sa panimulang aralin na ito ay inaasahang matututuhan mo ang
Aralin Kasanayang Pampagkatuto
Isyu at Hamong
Natatalakay ang katuturan ng lipunan at ang mga
bumubuo rito
Nasusuri ang istrukturang panlipunan at ang mga
elemento nito
Nasusuri ang kultura bilang mahalagang bahagi ng pag-
aaral ng lipunan
Naipaliliwanag ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga
isyung personal at isyung panlipunan
Nasusuri ang bahagi ng bawat isa sa pagtugon sa mga isyu at hamong panlipunang kinahaharap sa kasalukuyan
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon, at pagpapahalaga. A. lipunan B. bansa C. komunidad D. organisasyon 2. Para sa bilang na ito, bigyang-pansin ang datos tungkol sa unemployment.
Ngayon, subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang lawak
ng iyong kaalaman tungkol sa mga paksang tatalakayin. Bigyang-pansin ang mga
tanong na hindi masasagutan ng wasto at alamin ang sagot nito sa iba’t ibang aralin
sa modyul na ito.
Halaw sa National Statistics Coordinating Board (NSCB), 2013
2. Ipinakikita sa talahanayan ang unemployment rate sa Pilipinas noong 2013.
Alin sa sumusunod na pahayag tungkol sa suliraning ito ang TOTOO?
A. Pangunahing tungkulin ng pamahalaan na mabigyan ng solusyon ang
suliranin sa unemployment sa Pilipinas.
B. Ang suliraning ito ay bunga ng mababang kalidad ng edukasyon na
natatanggap ng mga manggagawang Pilipino
C. Ang unemployment ay bunga ng pagkukulang ng iba’t ibang institusyong
D. Nagkakaroon ng mataas na unemployment rate dahil hindi natutupad ng
institusyon ng edukasyon at ekonomiya ang kanilang mga tungkulin
Para sa bilang na ito, suriin ang larawan
3. Ipinakikita sa larawan ang pagpapaalala sa isang patakaran. Ang paglabag sa patakarang ito ay nakapaloob sa anong elemento ng kultura? A. Paniniwala B. Pagpapahalaga C. Norms D. Simbolo
Para sa bilang na ito, basahin ang talata tungkol sa isyung personal at isyung panlipunan
4. Batay sa talata, ano ang pagkakaiba ng isyung personal at isyung panlipunan? A. Isang pampublikong bagay ang isyung panlipunan samantalang ang isyung personal ay hindi. B. Nakakaapekto ang isyung panlipunan sa malaking bahagi ng lipunan samantalang ang isyung personal ay nakakaapekto sa isang tao lamang. C. Sumasalamin ang isyung panlipunan sa mga suliraning kinahaharap ng isang lipunan. D. Ang isyung panlipunan at personal ay sumasalamin sa suliraning kinahaharap ng indibiduwal. Para sa bilang na ito, basahin ang bahagi ng blog na isinulat ni Michaela Macan (2015) Sanggunian: http://michaelamacan.blogspot.com/2015/09/tugon-ng-mga-kabataan-sa-mga-isyu-ng.html
“Mayroon mga isyu na may kaugnayan sa ekonomiya. Isang
magandang halimbawang ibinigay ni C. Wright Mills (1959) ng
pagkakaiba ng isyung personal at isyung panlipunan ay tungkol sa
kawalan ng trabaho. Kung sa isang komunidad na may 100,000
mamamayang maaaring maghanapbuhay ay may isang walang
trabaho, maaaring ituring ito bilang isang isyung personal. Subalit
kung sa isang lipunang mayroong 50 milyong tao at 15 milyon sa
mga ito ay walang trabaho, maaari itong ituring na isyung
panlipunan.”
Ako ay lubos na naghahangad sa pagbabago para sa ating lipunan.
Magtulungan tayong lahat upang masugpo ang kahirapan. Simulan natin ang
pagbabago sa ating sarili na gusto nating makita sa mundo. Sapagkat ang kahirapan
ay kakabit n n gating pagkasilang. Dahil kung nakaya ng ibang bansa na pigilan ang
kahirapan sa paglaganap, ibig sabihin makakaya rin natin kung ang bawat isa sa atin ay
may pakialam sa mga pangyayari. Ako bilang isang tipikal na kabataan ay nais na
maging huwaran ng lahat sa pamamagitan ng pag-iisip at pagkilos ng mabuti ng may
katwiran. Mag-aral ng mabuti para may sapat na kaalaman para sa kinabukasan ng
ating bayan. Balang araw, tayo ay magiging bahagi ng hinaharap, magsikap tayo hbang
hindi pa huli ang lahat. Kung may magagawa ka simulan mo na. Huwag matakot
haramin ang hamon sa buhay dahil ang kahirapan ay di mawawakasan kung mismo
tayo ay hindi marunong gumawa ng paraan.
Kaya para sa mga kabataang Pinoy, huwag tayong magbulagbulagan sa mga
nagaganap dahil tayo ang pag-asa ng hinaharap.
http://michaelamacan.blogspot.com/2015/09/tugon-ng-mga-kabataan-sa-mga-isyu-ng.htmlhttp://michaelamacan.blogspot.com/2015/09/tugon-ng-mga-kabataan-sa-mga-isyu-ng.html
5. Batay sa talata, ano ang bahagi ng mga mamamayan sa pagharap sa mga isyu at hamong panlipunan? A.Pilitin ang pamahalaan na tuparin ang kanilang mga responsibilidad sa mamamayan B. Maging mulat sa mga isyu at hamong panlipunan na nararanasan sa sariling komunidad C. Maging aktibong kabahagi sa pagbuo ng solusyon sa mga isyu at hamong panlipunan D. Iwasan na maging isa sa mga sanhi ng isyu at hamong panlipunan
Aralin: Kaligiran at Katangian ng mga Isyu at Hamong Panlipunan
Upang maging lubos ang iyong pagkaalam sa mga isyu at hamong
panlipunang nararanasan sa kasalukuyan, mahalaga na maunawaan mo muna
ang lipunan na iyong ginagalawan. Makakatulong ito sa pagtingin mo ng
obhektibo sa mga isyu at hamong panlipunan.
Gawain 1.Headline-Suri
Makibahagi sa iyong pangkat, suriin ang larawan ng headline naitalaga
sa inyo. Sagutin ang tanong na: Bakit ito ay maituturing na isyu o suliraning
panglipunan? Isulat ang sagot sa diagram.
____________________________________________
________________________________________________
Sa bahaging ito ay susuriin ang iyong mga dating kaalaman
at pag-unawa tungkol sa mga katangian ng isyu at hamong
panlipunan. Simulan mo ito sa pamamagitan ng pagtupad sa
susunod na gawain.
Unang Larawan
Sangunian: Joey A. Gabieta. Inquirer. net. Retrieved April 4, 2016.
Ikalawang Larawan
Sanggunian: Pasion, 2017. Rappler.com. Retrieved February 10, 2017
DOLE order ending contractualization expected in February
Labor secretary Silvestre Bello III wants to sign the department order on Valentine's Day, February 14
NO TO ENDO. Workers belonging to the Nagkaisa Coalition march to Mendiola in Manila on January 4, 2016 to call on the government to end the practice of contractualization. File photo by Martin San Diego/Rappler
P18.4B in ‘Yolanda’ emergency aid distributed late
By: Joey A. Gabieta, Nestor P. Burgos Jr. - @inquirerdotnet Inquirer Visayas / 05:35 AM November 07, 2015
Members of the Philippine military unload relief goods for those affected by Typhoon
Haiyan at the airport in Tacloban. AP FILE PHOTO
http://newsinfo.inquirer.net/byline/joey-a-gabietahttp://newsinfo.inquirer.net/byline/nestor-p-burgos-jrhttp://www.twitter.com/@inquirerdotnethttp://newsinfo.inquirer.net/source/inquirer-visayas
Ikatlong Larawan
Sanggunian: Sawatzky, 2016). cnn.com. Retrieved February 10, 2017
Ikaapat na Larawan
Philippines elects first transgender woman to congress
By Robert Sawatzky, for CNN
Updated 0155 GMT (0955 HKT) May 11, 2016
Geraldine Roman waves to supporters while campaigning in Bataan province, April 30,
UN rights expert welcomes halt on drug killings in the
Philippines Leila B. Salaverria Philippine Daily Inquirer/ANNManila | Thu, February 2, 2017 | 09:04 pm
Human rights activists light candles for the victims of extra-judicial killings around the country
in the wake of "War on Drugs" campaign by Philippine President Rodrigo Duterte in suburban
Quezon city northeast of Manila, Philippines, Aug. 15, 2016. (AP/Bullit Marquez)
Sanggunian: Salaverria, 2017. TheJakartaPost.com. Retrieved February 10, 2017
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano-ano ang pananaw ng inyong grupo sa headline na napunta sa inyo?
2. Maituturing mo bang isyung panlipunan ang ipinakikita ng bawat headline?
3. Bakit mahalaga na maunawaan mo ang iba’t ibang isyung panlipunan?
BINABATI KITA!
Pagkatapos masuri ang iyong mga kaalaman tungkol sa mga isyu
at hamong panlipunan, natitiyak kong nais mong mapalalim pa ang
iyong kaalaman at pag-unawa sa paksa.
Masasagot din ang ilang katanungang naglalaro sa iyong isipan.
Sa iyong pagtupad sa iba’t ibang gawain, suriin kung tumutugma ba ang
iyong mga dating alam sa mga bagong kaaalaman na iyong
matututuhan sa modyul na ito. Gamitin ang mga dating kaalamang ito
para sa talakayang gagawin sa susunod na bahagi ng aralin, ang
Sa bahaging ito ng aralin, inaasahang matutuhan mo ang
mahahalagang kaalaman at konsepto tungkol sa mga katangian ng isyu at
hamong panlipunan, mga bumubuo sa lipunan, at pagkakaiba ng elemento ng
istrukturang panlipunan at kultura. Susuriin mo rin kung tama o mali ang iyong
panimulang sagot sa gawain.Simulan mo na ang paglalakbay tungo sa iyong
Basahin ang teksto sa ibaba na hinango mula sa artikulo ni Leile B. Salaverria
tungkol sa antas ng korapsyon sa Pilipinas.
Bahagyang tumaas ang marka ng Pilipinas noong 2013 sa iskor na tatlumpu’t anim.Kung tutuusin, mababa pa rin ang markang ito kung ihahambing sa mga bansang Denmark, Finland, New Zealand, Sweden, at Singapore na may matataas na marka at itinuturing na “very clean”. Nagbibigay ito ng mensahe na ang Pilipinas ay isa pa rin sa mga bansa sa daigdig na may malaganap na korapsyon sa pamahalaan.
Ang isyu ng korapsyon ay hindi lamang nararanasan sa ating bansa. Sa katunayan, ayon sa nasabi ring pag-aaral, higit na mataas ang marka ng Pilipinas kung ihahambing sa mga karatig-bansa sa Asya tulad ng Vietnam, Indonesia, Bangladesh, at ng North Korea na kasama sa “five most corrupt countries” sa daigdig. Subalit hindi ito dahilan upang itigil natin ang paglaban sa korapsyon.
Ayon kay Rosalinda Tirona, ang pangulo ng Transparency International sa Pilipinas, kailangan pa ang mas maraming pagkilos upang labanan ang korapsyon. Ngunit, hindi lamang korapsyon ang dapat na bigyang pansin kundi ang transpormasyon ng lipunang Pilipino upang makamit ang tunay na pagbabago. Halaw sa Artikulo ni Salaverria, L. B. (2012, December 5). Philippines Remains One of the Most Corrupt Countries- Survey. Retrieved September 5, 2014, from Philippine Daily Inquirer: http://globalnation.inquirer.net/58823/philippines-remains-one-of-the-most-corrupt-countries-survey#ixzz2uxN9aww
Sa artikulong isinulat ni Leila B. Salaverria na nailathala sa Philippine Daily Inquirer noong Disyembre 5, 2012, tinalakay niya ang resulta ng pag-aaral ng Transparency International tungkol sa persepsyon ng korapsyon sa Pilipinas. Sa nasabing pag-aaral, nagtala ang Pilipinas ng iskor na tatlumpu’t apat sa kabuuang 100 kung saan ang 100 ay may deskripsyon na “very clean”.
Larawan 1: Editorial Cartoon Tungkol sa Corruption Sanggunian: Philippine Daily Inquirer: 2012
Binigyang-pansin sa iyong binasa ang isa sa mga isyung nararanasan
sa ating bansa – ang korapsyon. Angkorapsyon ay makikita sa mga simpleng
serbisyong pampamahalaan tulad ng pagkuha ng permit para sa pagbubukas
ng negosyo hanggang sa mga malawakan at malakihang proyekto tulad ng
pagpapagawa ng kalsada, tulay, at mga gusaling pampamahalaan. Maraming
mamamayan ang nag-aakala na wala itong direktang epekto sa kanila subalit,
ang katotohanan lahat tayo ay apektado nito. Ganito rin ang persepsyon ng
ibang mamamayan sa iba pang isyu at hamong panlipunan na nararanasan sa
ating bansa tulad ng paglabag sa karapatang pantao, malayang kalakalan,
pang-aabuso sa mga kababaihan, at mga suliraning pangkapaligiran na dulot
ng maling pangangalaga sa kalikasan. Bunga nito, hinihiwalay ng mga
mamamayan ang kanilang sarili sa mga isyu at hamong panlipunan upang
matugunan ang mga personal na hamon at pangangailangan.
Bilang mag-aaral, mahalagang magkaroon ka ng malawak na kaalaman
sa mga isyu at hamong panlipunan upang maunawaan ang mga sanhi at bunga
nito sa isang lipunan at sa bansa. Mahalaga ring maunawaan na lahat tayo ay
may bahaging ginampanan sa pagkakaroon ng mga suliraning
pangkapaligiran.
Mahalaga ring maunawaan mo ang epekto nito sa indibiduwal, sa iba’t
ibang pangkat ng tao, at sa lipunan sa kabuuan. Higit sa lahat, makatutulong
din ito upang maging aktibong bahagi ka ng mga programa at polisiya na
naglalayong bigyan ng katugunan ang mga suliranin. Ang mga mamamayang
mulat at tumutugon sa kanilang mga tungkulin ay kailangan sa pagkamit ng
ganap na transpormasyon ng indibiduwal at lipunan.
Paksa: Ang Lipunan
Batayan sa pag-aaral ng mga isyu at hamong panlipunan ang pag-
unawa sa bumubuo ng isang lipunan, ugnayan, at kanyang kultura. Ano nga
ba ang ibig sabihin ng lipunan? Ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong sama-
samang naninirahan sa isang organisadong komunidad na may iisang batas,
tradisyon, at pagpapahalaga. Halos ganito rin ang pagpapakahulugan ng ilang
mga sosyologo tungkol sa lipunan. Ilan sa kanila ay sina Emile Durkheim, Karl
Marx, at Charles Cooley. Tunghayan ito sa sumusunod na pahayag.
Emile Durkheim
“Ang lipunan ay isang buhay na organismo kung saan
nagaganap ang mga pangyayari at gawain. Ito ay patuloy na
kumikilos at nagbabago. Binubuo ang lipunan ng magkakaiba subalit
magkakaugnay na pangkat at institusyon. Ang maayos na lipunan ay
makakamit kung ang bawat pangkat at institusyon ay gagampanan
nang maayos ang kanilang tungkulin.”(Mooney, 2011)
http://2.bp.blogspot.com/_VV5eRHrz0jk/TBDxFg2Fd7I/AAAAAAAAAOQ/M-6cYvJ8fGU/s400/0022-
Nabasa mo ang isang balita tungkol sa isyung panlipunan na
nararanasan sa ating bansa. Upang higit itong maunawaan, kailangan mo
munang malaman, masuri, at maunawaan kung ano ang lipunan at ang
mga bumubuo rito. Simulan ito sa pamamagitan ng pagbasa sa susunod
“Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian ng kapangyarihan. Ito ay
nabubuo dahil sa pag-aagawan ng mga tao sa limitadong pinagkukunang-
yaman upang matugunan ang kanilang pangangailangan. Sa tunggalian na
ito, nagiging makapangyarihan ang pangkat na kumokontrol sa produksyon.
Bunga nito, nagkakaroon ng magkakaiba at hindi pantay na antas ng tao sa
lipunan na nakabatay sa yaman at kapangyarihan.”(Panopio, 2007)
http://www.philosophybasics.com/photos/marx.jpg
http://2.bp.blogspot.com/_VV5eRHrz0jk/TBDxFg2Fd7I/AAAAAAAAAOQ/M-6cYvJ8fGU/s400/0022-criador-sociologia.jpghttp://2.bp.blogspot.com/_VV5eRHrz0jk/TBDxFg2Fd7I/AAAAAAAAAOQ/M-6cYvJ8fGU/s400/0022-criador-sociologia.jpghttp://www.philosophybasics.com/photos/marx.jpg
Magkakaiba man ang pagpapakahulugan sa lipunan, makikita na ang
mga sosyologong ito ay nagkakaisa na ang lipunan ay binubuo ng iba’t ibang
institusyon, ugnayan, at kultura. Bilang mag-aaral, mahalagang maunawaan
mo kung ano-ano ang bumubuo sa lipunan.
Ang Istrukturang Panlipunan at Kultura
Ipagpalagay na ang lipunan ay tulad ng isang barya na may dalawang
mukha: ang isang mukha ay tumutukoy sa mga istruktura ng lipunan at ang isa
naman ay tumutukoy sa kultura. Bagama’t ang dalawang mukha ay magkaiba
at may kani-kaniyang katangian, mahalaga ang mga ito at hindi maaaring
paghiwalayin tulad na lamang kapag pinag-uusapan ang lipunan.
Mga Elemento ng Istrukturang Panlipunan
Ang mga elemento ng istrukturang panlipunan ay ang institusyon, social
groups, status (social status), at gampanin (roles).
Institusyon
Ang lipunan ay binubuo ng mga institusyon.Ang institusyon ay
organisadong sistema ng ugnayan sa isang lipunan. (Mooney, 2011). Isipin
halimbawa ang isang pangkaraniwang araw. Magsisimula ito sa paghahanda
ng mga miyembro ng pamilya para sa kani-kaniyang mga gawain. Ang pamilya
Charles Cooley
“Ang lipunan ay binubuo ng tao na may magkakawing na
ugnayan at tungkulin. Nauunawaan at higit na nakikilala ng tao ang
kaniyang sarili sa pamamagitan ng pakikisalamuha sa iba pang
miyembro ng lipunan. Makakamit ang kaayusang panlipunan sa
pamamagitan ng maayos na interaksiyon ng mga
mamamayan.”(Mooney, 2011)
http://wpcontent.answcdn.com/wikipedia/en/thumb/1/1c/Charles_Cooley.png/220px-
Charles_Cooley.png
http://wpcontent.answcdn.com/wikipedia/en/thumb/1/1c/Charles_Cooley.png/220px-Charles_Cooley.pnghttp://wpcontent.answcdn.com/wikipedia/en/thumb/1/1c/Charles_Cooley.png/220px-Charles_Cooley.png
ay isa sa mga institusyong panlipunan, dito unang nahuhubog ang pagkatao
ng isang nilalang. Mula sa tahanan, maaaring ang ibang miyembro ng pamilya
ay magtungo sa paaralan samantalang ang iba naman sa kanila
aymagtatrabaho o kaya ay mamimili ng kanilang pangangailangan. Tulad ng
pamilya, ang paaralan ay nagdudulot ng karunungan, nagpapaunlad ng
kakayahan, at patuloy na naghuhubog sa isang tao upang maging kapaki-
pakinabang na mamamayan, isa rin itong institusyong panlipunan. Samantala,
ang mga taong nagtatrabaho at kumokonsumo ng produkto ay bahagi ng isa
pang instituyong panlipunan – ang ekonomiya. Mahalaga ang ekonomiya sa
lipunan dahil pinag-aaralan dito kung paano matutugunan ang mga
pangangailangan ng mga mamamayan. Mula sa tahanan hanggang sa mga
lugar na patutunguhan maaaring may makasalubong kang traffic aide, may
madaanang mga tulay o kaya ay mainip dahil sa abala na dulot ng ginagawang
kalsada. Maaaring may makita ka ring mga anunsyo ng mga programang
pangkalusugan at pangkalinisan. Ang mga nabanggit ay ilan lamang sa mga
tungkulin ng pamahalaan na isa ring institusyong panlipunan. Sa pagtupad mo
sa iyong pang-araw-araw na tungkulin, naghahangad ka ng kaligtasan,
nagdarasal ka na maging tagumpay ang iyong mga gawain, at maging ligtas
ang iyong mga mahal sa buhay. Lahat ng ito ay ginagawa natin dahil sa ating
pananampalataya. Ang usapin ng pananampalataya ay bahagi ng relihiyon na
isa rin sa mga institusyong panlipunan. Ang pamilya, relihiyon, edukasyon,
ekonomiya, at pamahalaan ang itinuturing na mga institusyong panlipunan.
May mga isyu at hamong panlipunang nag-ugat dahil sa kabiguan ng
isang institusyon na maipagkaloob ang mga inaasahan mula rito. Halimbawa,
ang mataas na bilang ng mga mamamayang walang trabaho ay maaaring dulot
ng kakulangan ng kaalaman at kakayahan na bunga ng kabiguan ng paaralan
na magkaloob ng mataas na kalidad ng edukasyon. Maaari rin namang ito ay
dahil sa hindi nagawa ng pamahalaan ang kaniyang tungkulin na lumikha ng
trabaho para sa kaniyang mamamayan. May mga pagkakataon din na ang
hidwaan sa pagitan ng mga institusyon ay nagdudulot ng mga isyu at hamong
panlipunan. Hindi ba’t naging malaking usapin ang Responsible Parenthood
and Reproductive Health Law (RA 10354)? Sa nabanggit na isyu, naging
magkasalungat ang pananaw ng pamahalaan at simbahan.
Unempoyment Rate sa Pilipinas
noong 2013. Ang mataas na bilang
ng walang trabaho ay dulot ng
kabiguan ng ilang institusyong
panlipunan na matugunan ang
kanilang mga tungkulin.Sa iyong
palagay, aling institusyong
panlipunan ang may responsibilidad
na resolbahin ang mataas na
unemployment sa ilang rehiyon sa
Pilipinas? Bakit?
Social Group
Ang mga institusyong panlipunan ay binubuo naman ng mga social
group. Tumutukoy ang social group sa dalawa o higit pang taong may
magkakatulad na katangian na nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at
bumubuo ng isang ugnayang panlipunan. May dalawang uri ng social group:
ang primary group at secondary group. (Mooney, 2011). Angprimary group ay
tumutukoy sa malapit at impormal na ugnayan ng mga indibiduwal. Kadalasan,
ito ay mayroon lamang maliit na bilang. Halimbawa nito ay ang pamilya at
kaibigan.Sa kabilang banda, ang secondary group ay binubuo ng mga
indibiduwal na may pormal na ugnayan sa isa’t isa. Karaniwang nakatuon sa
pagtupad sa isang gawain ang ganitong uri ng ugnayang panlipunan. Isang
halimbawa nito ay ang ugnayan sa pagitan ng amo at ng kaniyang
manggagawa, gayundin ang ugnayan ng mga manggagawa sa isa’t isa.
Nagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ang mga bumubuo sa isang
social group na nagdudulot ng ilang isyu at hamong panlipunan. Halimbawa
ang malawakang pagwewelga ng ilang manggagawa ay isang isyung
panlipunan na dulot ng pagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ng mga
manggagawa at may-ari ng kumpanya.
Kung ang mga institusyong panlipunan ay binubuo ng mga social
groups, ang mga social groups naman ay binubuo ng iba’t ibang status. Ang
status ay tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng isang indibiduwal sa
lipunan. Ang ating pagkakakilanlan o identidad ay naiimpluwensiyahan ng
ating status. May dalawang uri ng status: ito ay ang ascribed status at achieved
Paano nga ba nagkakaugnay ang dalawang uri ngstatus? Maaaring
makaapekto ang ascribed status ng isang indibiduwal sa kaniyang achieved
status. Halimbawa, ang isang indibiduwal ay ipinanganak na mahirap. Ang
pagiging mahirap niya sa pagkakataong ito ay maituturing na ascribed status.
Ang ascribed status na ito ay maaaring maging inspirasyon sa kaniyang
hangarin na makatapos ng pag-aaral o kaya ay maging isang propesyunal
upang makaahon sa hirap ng buhay. Ang pagiging isang college graduate o
propesyunal ay maituturing naachieved status.
May mga isyu at hamong panlipunan na may kaugnayan sa status ng
tao sa lipunan. Karaniwan, nagkakaroon ng mas malawak na pagkakataon sa
magandang kalidad ng edukasyon ang mga taong ipinanganak na mayaman
kung ikukumpara sa mga mahihirap. Sa kabila nito, mayroon din namang mga
Ascribed Status Achieved Status
Nakatalaga sa isang indibiduwal
sa bisa ng kaniyang
pagsusumikap
Maaaring mabago ng isang
indibiduwal ang kaniyang
achieved status
Halimbawa: Pagiging isang Guro
Si Nho-nho ay naging guro dahil
sa kaniyang pagsusumikap.
simula nang siya ay ipinanganak
Hindi ito kontrolado ng isang
indibiduwal
Halimbawa: Kasarian
Si Jaja ay ipinanganak na babae.
Pigura 1: Ang ascribed at achieved status
mahihirap na naging tuntungan ang ganitong kalagayan upang lalong
magsumikap para mabago ang estado sa buhay.
Gampanin (Roles)
May posisyon ang bawat indibiduwal sa loob ng isang social group. Ang
bawat posisyon ay may kaakibat na gampanin o roles. Tumutukoy ang mga
gampaning ito sa mga karapatan, obligasyon, at mga inaasahan ng lipunan na
kaakibat ng posisyon ng indibiduwal. Sinasabing ang mga gampaning ito ang
nagiging batayan din ng kilos ng isang tao sa lipunang kanyang ginagalawan.
Halimbawa, bilang isang mag-aaral inaasahang gagampanan mo ang mga
tungkulin ng isang mabuting mag-aaral at inaasahan mo rin na gagampanan
ng iyong guro ang kaniyang mga tungkulin tulad ng pagtuturo nang mahusay
at pagbibigay ng pagsusulit sa klase.
Ang hindi pagganap sa mga inaasahang gampanin ng isang indibiduwal
o isang grupo ay maaaring magdulot ng ilang isyu at hamong panlipunan.
Halimbawa, ang isang mamamayan ay may tungkuling dapat gampanan sa
lipunan. Kung ito ay hindi magagampanan nang maayos, magdudulot ito ng
ilang isyu at hamong panlipunan. Tungkulin ng mga mamamayan na sumunod
sa batas ng pagtatapon ng basura. Ang hindi pagsunod sa batas na ito ay
makapagdudulot ng ilang mga suliraning pangkapaligiran tulad ng polusyon na
banta sa kalusugan ng mga mamamayan.
May mga pagbabago rin sa lipunan na magdudulot ng pagbabago sa
roles ng bawat isa. Isang magandang halimbawa nito ang pagkakaroon ng
mga househusband sa kasalukuyan. Ito ay mga asawang lalaki na siyang
gumagawa ng mga gawain sa loob ng tahanan habang ang kaniyang asawang
babae ang naghahanapbuhay. Marami ring pagkakataon na ang asawang
lalaki at asawang babae ay kinakailangang parehong magtrabaho upang
matugunan ang pangangailangan ng pamilya. Makikita sa ganitong sitwasyon
ang pagbabago ng gampanin ng mga kalalakihan at kababaihan bilang tugon
sa nagbabagong panahon.
Gawain 2. Timbangin Mo
Basahin at unawain ang mga pahayag. Isulat ang A kung tama ang nilalaman
ng una at ikalawang pahayag; B kung tama ang nilalaman ng unang pahayag
at mali ang ikalawa; C kung mali ang nilalaman ng unang pahayag at tama ang
ikalawa; D kung mali ang nilalaman ng una at ikalawang pahayag.
___1. A. Ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan
sa isang organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon,
at pagpapahalaga.
B. Sa pag-aaral ng mga isyu at hamong panlipunan, mahalagang
maunawaan ang bumubuo, ugnayan, at kultura ng isang lipunan.
___2. A. Ayon kay Karl Marx, ang lipunan ay binubuo ng mga taong may
magkakawing na ugnayan at tungkulin.
B. Dahil sa magkakawing na ugnayan at tungkulin ng mga tao sa
isang lipunan, makakamit ang kaayusang panlipunan sa
pamamagitan ng maayos na interaksiyon ng mga mamamayan
___3. A. Ang lipunan ay binubuo ng mga institusyon. Tumutukoy ito sa
matatag at organisadong sistema ng ugnayan sa isang lipunan.
B. May mga isyu at hamong panlipunang umuusbong dahil sa
kabiguan ng isang institusyong maipagkaloob ang mga inaasahan
___4. A. Maituturing ang pamilya bilang isang halimbawa ng secondary
B. Tumutukoy ang secondary group sa mga indibiduwal na may
malapit at impormal na ugnayan sa isa’t isa.
___5. A. Ang bawat indibiduwal ay may posisyon sa isang social group.
Ang posisyong ito ay may kaukulang gampanin o roles.
B. Ang hindi pagganap sa inaasahang gampanin ng isang tao sa isang
social group ay nakapagdudulot ng isyu at hamon na makaaapekto
sa bawat isa sa nasabing grupo.
Gawain 3. Photo Essay
Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba’t
ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang
panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga
ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa
pagtupad ng gawaing ito.
Rubric sa pagmamarka ng Photo Essay
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang
Kawastuhan Ang mga inilagay na larawan at paliwanag ay
tumutugma sa paglalarawan at konsepto ng
isang isyu at hamong panlipunan
Nilalaman Wasto at makatotohanan ang impormasyon.
May pinagbatayang pag-aaral, artikulo, o
pagsasaliksik ang ginamit na datos.
Organisasyon Kumprehensibo at malinaw ang daloy ng photo
essay. Maayos na naipahayag ang konsepto ng
isyu at hamong panlipunan gamit ang mga
larawan at datos.
Pagkamalikhain May sariling istilo sa pagsasaayos ng photo
essay. Gumamit ng mga angkop na disenyo at
kulay upang maging kaaya-aya ang kaanyuan
ng produkto.
Ngayon ay may sapat ka nang kaalaman tungkol sa mga elemento ng istrukturang
panlipunan. Ang iyong kaalaman sa mga bagay na ito ay makakatulong sa pagsusuri at
pag-unawa mo sa ilang isyu at hamong panlipunang tatalakayin sa bawat markahan.
Kung may mga isyu na dulot ng hindi mabuting ugnayan ng mga Istrukturang
panlipunan, mayroon din namang mga isyung may kaugnayan sa kultura. Sa bahaging
ito, matutunghayan mo ang iba’t ibang elemento ng kultura at kaugnayan nito sa mga isyu
at hamong panlipunan.
Katuturan ng Kultura
Sa pag-aaral ng lipunan, mahalagang pagtuunan din ng pansin ang
kultura. Ayon kina Andersen at Taylor (2007),ang kultura ay isang
kumplikadong sistema ng ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng
pamumuhay ng isang grupong panlipunan o isang lipunan sa kabuuan. Sa
isang lipunan, binibigyang-katwiran ng kultura ang maganda sa hindi, ang tama
sa mali at ang mabuti sa masama.
Pinatutunayan din ni Panopio (2007) ang naunang kahulugan ng kultura
sa pamamagitan ng pagsasabing “ito ang kabuuang konseptong sangkap sa
pamumuhay ng mga tao, ang batayan ng kilos at gawi, at ang kabuuang
gawain ng tao”.
Ayon naman kayMooney (2011), ang kultura ay tumutukoy sa
kahulugan at paraan ng pamumuhay na naglalarawan sa isang lipunan.
Samakatuwid ang ginagawa natin sa ating pang-araw-araw na pamumuhay
mula paggising hanggang bago matulog ay bahagi ng ating kultura. May
dalawang uri ang kultura. Ito ay ang materyal na kultura at hindi materyal na
Dalawang Uri ng Kultura
Materyal Hindi Materyal
Binubuo ito ng mga
gusali, likhang-sining, kagamitan,
at iba pang bagay na nakikita at
nahahawakan at gawa o nilikha
ng tao. (Panopio, 2007) Ang mga
bagay na ito ay may kahulugan at
mahalaga sa pag-unawa ng
kultura ng isang lipunan.
Kabilang dito ang batas, gawi, ideya, paniniwala, at norms ng isang grupo ng tao.
Hindi tulad ng materyal na kultura, hindi ito
nahahawakan subalit ito ay maaaring makita
o maobserbahan. Ito ay bahagi ng pang-
araw-araw na pamumuhay ng tao at
sistemang panlipunan. (Mooney, 2011)
Pigura 2: Dalawang Uri ng Kultura
Mga Elemento ng Kultura
Kung ang mga institusyong panlipunan ay tumutukoy sa mga
istruskturang bumubuo sa isang lipunan, ang kultura naman ay tumutukoy sa
kahulugan at paraan ng pamumuhay ng mga mamamayan sa isang lipunan.
Naglalarawan ito sa isang lipunan. Nag-iiba ang paglalarawan ng bawat
lipunan batay na rin sa kultura nito. Binubuo ang kultura ng mga paniniwala
(beliefs), pagpapahalaga (values), norms, at simbolo.
Maituturing itong batayan ng
Maituturing itong batayan ng pagpapahalaga ng isang grupo o lipunan
sa kabuuan. Nakakaapekto sa mga isyu at hamong panlipunan ang paniniwala
ng isang indibiduwal o pangkat ng tao.Halimbawa, ang isang lipunang
naniniwala sa pagkakapantay-pantay ng mga tao anoman ang kasarian ay
magbibigay ng mga oportunidad para sa pag-unlad ng tao anuman ang
kasarian nito.
Pagpapahalaga (Values)
Ang pagpapahalaga ay hindi maaaring maihiwalay sa paniniwala ng
isang lipunan. Maituturing itong batayan ng isang grupo o ng lipunan sa
kabuuan kung ano ang katanggap-tanggap at kung ano ang hindi. Batayan ito
kung ano ang tama at mali, maganda at kung ano ang nararapat at hindi
nararapat(Mooney, 2011).Bagama’t may iba’t ibang pagpapahalaga ang bawat
Paniniwala (Beliefs)
Tumutukoy ito sa mga
kahulugan at paliwanag tungkol sa
pinaniniwalaan at tinatanggap na
Paniniwala Pagpapahalaga Norms Simbolo
Pigura 3: Mga Elemento ng Kultura
lipunan, marami sa pagpapahalaga ay kanilang pinagsasaluhan. Kapag ang
isang situwasyon o gawain ay labag sa mga pagpapahalaga, itinuturing ito na
isyu o hamong panlipunan.
Tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi na binuo at nagsisilbing
pamantayan sa isang lipunan. Ang mga norm ang nagsisilbing batayan ng
mga ugali, aksyon, at pakikitungo ng isang indibiduwal sa lipunang kaniyang
kinabibilangan. Mauuri ang norms sa folkways at mores. Ang folkways ay ang
pangkalahatang batayan ng kilos ng mga tao sa isang grupo o sa isang lipunan
sa kabuuan. Sa kabilang banda, ang mores ay tumutukoy sa mas mahigpit na
batayan ng pagkilos. Ang paglabag sa mga mores ay magdudulot ng mga
legal na parusa (Mooney, 2011).
Ang kawalan ng batayan ng pagkilos sa isang lipunan ay maaaring
magdulot ng kaguluhan. Halimbawa, ang mga batas trapiko ay inilaan upang
magkaroon ng kaayusan at kaligtasan ang mga tao sa lansangan. Batayan ito
ng pagkilos ng mga tao. Ang hindi pagsunod sa mga batas na ito ay may
kaukulang kaparusahan.
Simbolo (Symbols)
Ang simbolo ay ang paglalapat ng kahulugan sa isang bagay ng mga
taong gumagamit dito. (White, 1949) Kung walang simbolo, walang
magaganap na komunikasyon at hindi rin magiging posible ang interaksiyon ng
mga tao sa lipunan. Ang mga halimbawa ng simbolo ay wika, mga pagkumpas
(gestures), at iba pang bagay na nauunawan ng mga miyembro ng isang
lipunan.Halimbawa, isang gawi ng mga Pilipino ang pagmamano. Ang gawing
ito ay sumisimbolo sa isang paraan ng pagpapakita ng paggalang ng mga
Pilipino sa mga nakatatanda.
Gawain 4. Modified True or False
Isulat ang TAMA kung wasto ang isinasaad ng pangungusap; kung ito ay mali,
itama ang salitang may salungguhit upang maiwasto ang pahayag. Isulat ang
iyong sagot sa patlang.
__________1. Ang kultura ay tumutukoy sa kahulugan at paraan ng
pamumuhay ng mga mamamayan sa isang lipunan.
__________2. Ang paniniwala ay isang elemento ng kultura na tumutukoy sa
mga asal, kilos o gawi na nagsisilbing pamantayan ng pagkilos
sa isang lipunan.
__________3. Ang pagpapahalaga ay batayan ng pagkilos na katanggap-
tanggap sa grupo ng mga tao o lipunan sa kabuuan.
__________4. Ang hindi pagsunod sa norms ng isang lipunan ay may
kaukulang kaparusahan o sanctions.
__________5. Ang kultura aynaglalarawan sa isang lipunan.
Paksa:Isyung Personal at Isyung Panlipunan
Ikaw bilang bahagi ng isang lipunan ay may kinabibilangang institusyon, social
groups, status at may mga gampaning dapat gawin. Gayundin, mayroon kang mga
paniniwala, pagpapahalaga, norms na sinusunod, at nauunawaang mga simbolo.
Subalit, hindi maiiwasan sa ating lipunan ang pagkakaroon ng hindi
pagkakasundo o pagkakaunawaan ng mga institusyon, mga pagkakaiba ng
pagpapahalaga at paniniwala, at pagkakaiba ng opinion ng mga taong kabilang sa
magkaibang social groups. Ang hindi pagkakaunawaang ito ay maaaring magdulot
ng iba’t ibang isyu at hamong panlipunan.
Kailan nga ba nagiging isyung panlipunan ang isang isyu? Ang susunod na
bahagi ay magbibigay ng kaalaman sa iyo tungkol sa mga katangian ng isyu at
hamong panlipunan.
Isang pampublikong usapin ang isyung panlipunan. Samakatuwid,
nakaaapekto ito hindi lamang sa isang tao sa lipunan kundi sa malaking bahagi
mismo ng nasabing lipunan. Karaniwang ang mga isyung panlipunan ay
sumasalamin sa mga suliraning kinakaharap ng lipunan. Walang maituturing
na iisang depinisyon ang suliraning panlipunan subalit lubusang maunawaan
ito gamit ang Sociological Imagination.
Ang Sociological Imagination
Sa pag-aaral ng mga hamon at isyung panlipunan, mahalaga ang pag-
unawa sa mga istrukturang bumubuo rito maging ang kulturang naglalarawan
sa isang lipunan. Mahalaga ring makita ng bawat isa ang kaugnayan ng
istrukturang panlipunan at kultura sa pagkakaroon ng mga suliranin at isyung
panlipunan.
Ayon kay C. Wright Mills (1959), mahalagang malinang ang isang
kakayahang makita ang kaugnayan ng mga personal na karanasan ng isang
tao at ang lipunang kanyang ginagalawan. Tinawag niya itong Sociological
Imagination. Kapag nalinang sa atin ang abilidad na ito, masusuri natin ang
koneksiyon at interseksiyon ng mga isyung personal at isyung panlipunan.
Mahalaga rin ito sa pagbibigay ng koneksyon sa mga pangyayari sa ating
buhay bilang isang indibiduwal at sa pangkalahatang kaganapan sa lipunang
ating ginagalawan.
Isang halimbawa nito ang problemang kinakaharap ng mga Pilipino sa
usaping pantrapiko lalo na sa Kamaynilaan at mga karatig-lugar. Sa simula,
maaaring isisi sa tao ang pagiging huli niya sa pagpasok sa paaralan, subalit
kung susuriin ang isyung ito, masasabing ang palagiang pagpasok nang huli
ay bunga ng malawakang suliraning pantrapiko. Kung gagamitin ang
Sociological Imagination, maiuugnay na hindi lamang personal na isyu ang
dapat harapin kundi isang isyung panlipunan na nakaaapekto sa isang
indibiduwal.
Isyung Personal at Isyung Panlipunan
Ano nga ba ang kaibahan ng isyung personal at isyung panlipunan? Ang
mga isyung personal ay sinasabing nagaganap sa pagitan ng isang tao at ilang
malalapit sa kanya. Ang solusyon sa isang isyung personal ay nasa kamay ng
indibiduwal. Maituturing ang isyung ito na pribadong bagay na nararapat
solusyunan sa pribadong paraan. Samantala ang isyung panlipunan ay isang
pampublikong bagay. Karaniwang kaugnay ito ng krisis o suliranin sa mga
institusyong panlipunan. Mga suliranin ito na nakakaapekto hindi lamang sa
isang tao kundi sa lipunan sa kabuuan.
Mahalagang malaman mo na sa kabila ng pagkakaiba ng isyung
personal at isyung panlipunan, ang dalawang ito ay magkaugnay. Isang
halimbawa nito ay ang mga hamon at isyung pangkapaligiran. Ang makalat na
bakuran ay isang halimbawa ng isyung personal subalit kung ang isang
barangay o bayan ay magiging makalat dulot ng kawalan ng maayos na
sistema ng pagtatapon ng basura, ito ay maituturing na isyung panlipunan.
Idagdag pa rito ang masamang epekto sa kalusugan at ekonomiya ng isang
lugar kung ito ay mabaho, makalat, at walang maayos na sistema ng
pagtatapon ng basura.
Mayroon ding mga isyu na may kaugnayan sa ekonomiya. Isang
magandang halimbawang ibinigay ni C. Wright Mills (1959) ng pagkakaiba ng
isyung personal at isyung panlipunan ay tungkol sa kawalan ng trabaho. Kung
sa isang komunidad na may 100,000 mamamayang maaaring
maghanapbuhay ay may isang walang trabaho, maaring ituring ito bilang isang
isyung personal. Subalit kung sa isang lipunang mayroong 50 milyong tao at
15 milyon sa mga ito ay walang trabaho, maaari itong ituring na “isyung
panlipunan”. Sa malalim na pagtingin, maaaring maging kongklusyon na may
kakulangan sa lipunan o istruktura nito na nagdudulot ng kawalan ng trabaho
ng maraming mamamayan dito.
Mayroon din namang ilang pangyayari na maituturing na isyung
panlipunan subalit makikita ang epekto sa personal na buhay ng isang tao.
Ang mga digmaan ay maituturing na isyung panlipunan subalit hindi maikakaila
ang epekto nito maging sa personal na buhay ng mga tao sa lipunang puno ng
kaguluhan at karahasan.
Gamit ang kasanayan na Sociological Imagination, bilang bahagi ng
lipunang iyong ginagalawan, mahalagang maunawaan mo na ang mga
personal na isyung nararanasan mo ay may kaugnayan sa isyu at hamong
panlipunan. Hindi rin maikakaila na mayroon kang mahalagang papel na
gagampanan sa pagtugon sa mga isyu at hamong kinahaharap ng lipunan sa
kasalukuyan.
Gawain 5. Personal o Panlipunan?
Gamit ang Venn diagram ay ibigay ang pagkakatulad at pagkakaiba ng isyung
personal at isyung panlipunan.
Isyung Personal
Isyung Panlipunan
Gawain 6.Pangatuwiranan mo!
Basahin ang mga situwasyon sa unang kolum. Ipaliwanag ang sanhi at
epekto ng bawat situwasiyon gamit ang Sociological Imagination. Pagkatapos,
punan ng tamang sagot ang kahon ng paglalahat.
Situwasyon Paliwanag
istatistiks, labing
limang milyong
Pilipino ang
walang trabaho.
2. Isang mag-
nahihirapang
takdang-aralin sa
Panlipunan.
3. Dahil sa
biglang paglakas
ng ulan, malaking
komunidad ang
Kung gayon, masasabi ko na ang Isyung Panlipunan ay
___________________________________________________________________
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Matapos mong isakatuparan ang mga gawain sa bahagi ng
Paunlarin, may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa lipunan
at mga isyu at hamong panlipunang kinakaharap sa kasalukuyan. Sa
susunod na bahagi ng araling ito ay palalalimin ang iyong pag-unawa
tungkol sa paksang ito, ang PAGNILAYAN AT UNAWAIN.
Sa bahaging ito, palalalimin mo ang mga nabuong pag-unawa
tungkol sa paksa. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal
mong masusuri ang kaugnayan ng iyong mga personal na isyung
nararanasan sa mga hamon at isyung panlipunang nararanasan sa
Gawain 7. Awit-Suri
Suriin ang bahagi ng awit na “Pananagutan” at sagutin ang mga
katanungan sa bawat kahon.
Pananagutan
Walang sinuman ang nabubuhay
para sa sarili lamang
Walang sinuman ang namamatay
Tayong lahat ay may pananagutan
sa isa’t isa
Tayong lahat ay tinipon ng Diyos
Na kapiling Niya
Sa ating pagmamahalan at
paglilingkod sa kanino man
Tayo’y nagdadala ng balita ng
kaligtasan (Drilon, 2014)
ipinahihiwatig ng
unang talata tungkol
sa pagiging bahagi
ng isang tao sa
lipunang kanyang
ginagalawan?
________________
Sa iyong palagay,
ano ang kahulugan
ng linyang “tayong
lahat ay may
pananagutan sa isa’t
isa? Ipaliwanag.
Ano ang kahalagahan ng pagmamahalan at paglilingkod ng bawat tao sa isa’t isa bilang
kabahagi ng lipunan? Ipaliwanag
_________________________________________________________________________
Gawain 8: Ako ay Kabahagi
Punan ang kahon ng isang isyu o hamong panlipunang nararanasan sa
kasalukuyan at isulat ang iyong bahagi sa pagkakaroon at pagtugon sa isyu o
hamon sa pamamagitan ng pagkompleto sa nilalaman ng pangungusap.
Isyu/ hamong Panlipunan:
___________________________________________
Ang aking bahagi sa
pagkakaroon ng ganitong
isyu/hamong panlipunan ay
______________________
pagtugon sa ganitong
Pamprosesong mga Tanong:
1. Anong aspekto ng lipunan ang may kaugnayan sa isyu o hamong iyong
2. Ano ang aral na iyong nakuha mula sa paggawa ng gawain? Ipaliwanag.
3. Bilang bahagi ng lipunan, anong papel ang iyong magagawa sa pagtugon
sa mga isyu o hamong panlipunang nararanasan sa kasalukuyan?
Ipaliwanag.
Transisyon sa Susunod na Modyul
Tinalakay sa modyul na ito ang mga katangian ng lipunan. Mahalaga
ito sapagkat kailangan mo munang malaman kung ano-ano ang mga bumubuo
sa lipunan upang maunawaan mo ang ugat ng mga isyu at hamon na ating
nararanasan sa kasalukuyan. Binigyang-linaw rin sa modyul na ang mga
personal na isyu ay nararanasan ng isang indibiduwal subalit kung ito ay
nararanasan ng mas nakararami at nakaaapekto sa lipunan sa pangkalahatan,
ito ay maituturing na isyung panlipunan.
Pagnilayan at Unawain, may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa
tungkol sa lipunan at mga isyu at hamong panlipunang kinakaharap sa
kasalukuyan. Handa ka nang magsuri sa iba’t ibang isyu at hamong
kinakaharap ng iba’t ibang aspekto ng lipunan katulad ng sa kapaligiran,
ekonomiya, kasarian at lipunan, politika at pagkamamamayan, at iba pa.
Tatalakayin sa kabuuan ng asignaturang ito ang mga isyu at hamon sa
iba’t ibang aspekto ng lipunan katulad ng mga suliranin at hamong
pangkapaligiran, isyung pang-ekonomiya, kasarian at lipunan (gender and
society) at pagkamamamayan (citizenship). Naglalayon ang bawat aralin na
maging mulat ang bawat mag-aaral sa mga isyu at hamong hinaharap ng
lipunan at maging aktibong bahagi sa paglutas ng mga ito.
MODYUL 1: MGA HAMONG PANGKAPALIGIRAN Panimula at Gabay na Tanong
Noong Hunyo 2014, idineklara ng lokal na pamahalaan ng Albay ang
zero casualty sa kanilang lalawigan na isa sa sinalanta ng malakas na bagyong
Glenda (Andrade, 2014). Ibig sabihin, sa kabila ng pagtama ng malakas na
bagyo, walang namatay sa nasabing probinsiya. Marami ang pumuri sa
tagumpay na ito ng mga taga-Albay dahil kadalasan, nagdudulot ng
malawakang pinsala sa buhay at ari-arian ang malalakas na bagyong
nararanasan sa ating bansa. Paano kaya nila ito nagawa? Nagkataon lang ba
o ito ay dulot ng masusi at maayos na paghahanda?
Ang pagiging handa sa pagharap sa mga hamong pangkapaligiran ay
mahalaga dahil sa kasalukuyan itinuturing ang Pilipinas bilang isa sa mga
bansang may mataas na posibilidad na makaranas ng iba’t ibang kalamidad at
suliraning pangkapaligiran.
Sa modyul na ito, pagtutunan mo ng pansin ang mga suliranin at
hamong pangkapaligiran na nararanasan sa kasalukuyan. Inaasahan na
masagot mo ang tanong na: Paano mabisang matutugunan ang mga
suliranin at hamong pangkapaligiran?
Pamantayan sa Pagkatuto Inaasahang makakamit sa modyul na ito ang sumusunod na
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayan sa Pagganap
Ang mga mag-aaral ay may pag-unawa sa mga sanhi at implikasyon ng mga hamong pangkapaligiran upang maging bahagi ng pagtugon na makapagpapabuti sa pamumuhay ng tao
Ang mga mag-aaral ay nakabubuo ng angkop na plano sa pagtugon sa hamong pangkapaligiran tungo sa pagpapabuti ng pamumuhay ng tao
Mga Aralin at Sakop ng Modyul Aralin 1 – Konteksto ng Suliraning Pangkapaligiran
Aralin 2 – Ang Dalawang Approach sa Pagtugon sa mga Hamong Pangkapaligiran
Aralin 3 – Mga Hakbang sa Pagbuo ngCommunity-Based Disaster Risk Reduction and Management Plan
Sa modyul na ito ay inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:
Mga Aralin Kasanayang Pampagkatuto
Aralin 1: Konteksto ng Suliraning Pangkapaligiran
Natatalakay ang kasalukuyang kalagayang pangkapaligiran ng Pilipinas
Nasusuri ang epekto ng mga suliraning pangkapaligiran
Natatalakay ang mga programa at pagkilos ng iba’t ibang sektor upang pangalagaan ang kapaligiran
Natataya ang kalagayang pangkapaligiran ng Pilipinas batay sa epekto at pagtugon sa mga hamong pangkapaligiran
Aralin 2: Ang Dalawang Approach sa Pagtugon sa mga Hamong Pangkapaligiran
Naipaliliwanag ang katangian ng top-down approach sa pagharap sa suliraning pangkapaligiran
Nasusuri ang pagkakaiba ng top-down at bottom up approach sa pagharap sa suliraning pangkapaligiran
Nakabubuo ng konklusyon sa angkop na approach sa pagharap sa suliraning pangkapaligiran
Aralin 3: Mga Hakbang sa Pagbuo ng Community-Based Disaster Risk Reduction
Nauunawaan ang mga konsepto na may kaugnayan sa pagsasagawa ng CBDRRM Plan
Naipaliliwanag ang mga hakbang sa pagsasagawa ng CBDRRM Plan
and Management Plan
Natutukoy ang mga paghahandang nararapat gawin sa harap ng panganib na dulot ng mga suliraning pangkapaligiran
Naisasagawa ang mga hakbang ng CBDRRM Plan
Napahahalagahan ang pagkakaroon ng disiplina at kooperasyon sa pagharap sa mga panganib na dulot ng mga suliraning pangkapaligiran
Nasusuri ang kahalagahan ng Community-Based Disaster Risk Reduction and Management Approach sa pagtugon sa mga hamon at suliraning pangkapaligiran
1. “Ang kagubatan ay tirahan ng iba’t ibang mga nilalang na nagpapanatili ng
balanse ng kalikasan, mahalagang mapanatili ang balanseng ito dahil kung
patuloy na masisira ito ay maapektuhan din ang pamumuhay ng tao.
Nagmumula din sa kagubatan ang iba’t ibang produkto tulad ng tubig,
gamot, damit, at iba pang pangunahing pangangailangan ng tao. Mayroon
ding mga industriya na nagbibigay ng trabaho sa mga mamamayan na
nakasalalay sa sa yamang nakukuha mula sa kagubatan.” Anong likas na
yaman ang tinalakay sa talata?
A. Yamang tubig C. Yamang gubat
B. Yamang lupa D. Yamang mineral
Para sa bilang 2-4, basahin ang ulat ng Senate Economic Planning
Office tungkol sa epekto ng mga kalamidad sa Pilipinas.
National Disaster at a Glance(Senate Economic Planning Office, 2013)
2. Ano-anong mga aspekto ang naapektuhan ng mga kalamidad na naranasan
sa Pilipinas?
A. Kalusugan, Kabuhayan, at Kalikasan
Impact of Natural Disasters Natural disasters can cause considerable loss of
lives, homes, livelihood and services. They also result in injuries, health
problems, property damage, and social and economic disruption. From 2000 to
2012, natural disasters in the Philippines caused the death of 12,899 people and
injury to 138,116 persons. These disasters also affected more than 71 million
individuals and rendered almost 375,000 persons homeless. The socio-
economic damages are estimated at US$3.37 billion with average annual
damages of US$251.58 million.
B. Kabuhayan, Kalakalan, at Kalusugan
C. Kalakalan, Kapayapaan, at Kalikasan
D. Kapayapaan, Kabuhayan, at Kultura
3. Gumawa ng graphic organizer na nagpapakita ng epekto ng kalamidad sa
pamumuhay ng tao.
4. Sumulat ng tatlo hanggang limang pangungusap tungkol sa iyong
mabubuong kaisipan tungkol sa epekto ng mga suliranin at hamong
pangkapaligiran sa pamumuhay ng tao.
5. Anong batas ang ipinatupad upang magkaroon ng legal na batayan sa iba’t
ibang desisyon at proseso ng pamamahala ng solid waste sa bansa?
A. Republic Act 9003 C. Republic Act 7942
B. Republic Act 8742 D. Republic Act 7586
Para sa bilang 6, tignan ang graph tungkol sa forest cover ng Pilipinas mula
1990 hanggang 2015.
1990 - 2015
2005 2010 20151990 1995 2000
Ano ang ipinakikita ng graph tungkol sa forest cover ng Pilipinas?
A. Napanatili ng Pilipinas ang kagubatan nito mula noong 1990
hanggang sa kasalukuyan
B. Nagkaroon ng paglawak ng forest cover ng Pilipinas mula 1990-
C. Nagkaroon ng paglawak sa forest cover ng Pilipinas sa pagitan ng
D. Pangunahing pinagkukunang yaman ng Pilipinas ang kagubatan
7. Bakit mahalaga ang pagtutulungan ng iba’t ibang sektor sa pagsugpo sa
mga suliraning pangkapaligiran?
A. Kabalikat ang lahat sa pagsugpo sa iba’t ibang suliraning
B. Malawak na suliranin ang mga isyung pangkapaligiran na nararapat
harapin ng iba’t ibang sektor sa lipunan.
C. Makababawas sa mga gastusin ng pamahalaan ang pagtulong ng
iba’t ibang sektor sa pagsugpo sa mga suliraning pangkapaligiran.
D. Mahihikayat ang maraming dayuhan na pumunta sa ating bansa
kung mawawala ang mga suliraning pangkapaligiran nito.
8. Alin sa sumusunod na situwasiyon ang nagpapakita ng top down approach
sa pagbuo ng Disaster Risk Reduction and Management (DRRM) Plan?
A. Pinamunuan ni Kerwin, isang lider ng Non Government Organization
(NGO) ang pagtukoy sa mga kalamidad na maaaring maranasan sa
kanilang komunidad.
B. Ipinatawag ni Kapitan Daniel Milla ang kaniyang mga kagawad upang
bumuo ng plano kung paano magiging ligtas ang kaniyang nasasakupan
mula sa panganib ng paparating na bagyo.
C. Hinikayat ni Albert ang kaniyang mga kapitbahay na maglinis ng
estero upang maiwasan ang pagbara nito na maaaring magdulot ng
malalim at matagalang pagbaha sa darating na tag-ulan.
D. Nakipag-usap si Kelly sa mga may-ari ng malalaking negosyo sa
kanilang komunidad upang makalikom ng pondo sa pagbili ng mga first
aid kit at iba pang proyekto bilang paghahanda sa iba’t ibang kalamidad.
Basahin ang teksto para sa bilang 9-10
9. Sa pamamagitan ng Venn diagram, suriin ang pagkakatulad at pakakaiba
ng katangian ng top-down at bottom-up approach.
Sa bottom-up approach, nagsisimula sa mga mamamayan at iba pang sektor ng lipunan ang
mga hakbang sa pagtukoy, pag-aanalisa, at paglutas sa mga suliranin at hamong
pangkapaligiran na nararanasan sa kanilang pamayanan. Ito ay taliwas satop-down approach.
Ang top-down approach sa disaster management plan ay tumutukoy sa situwasiyon kung saan
lahat ng gawain mula sa pagpaplano na dapat gawin hanggang sa pagtugon sa panahon ng
kalamidad ay inaasa sa mas nakatataas na tanggapan o ahensya ng pamahalaan. Binigyang-
diin nina Shesh at Zubair (2006) na hindi natutugunan ng top-down approach ang mga
pangangailangan ng pamayanan at napababayaan ang mga mamamayang may mataas na
posibilidad na makaranas ng malubhang epekto ng kalamidad. Limitado ang pagbuo sa disaster
management plan dahil tanging ang pananaw lamang ng mga namumunoang nabibigyang
pansin sa pagbuo ng plano.
Ang kahinaang ito ng top-down approach ang nais bigyang katugunan ng bottom-up approach.
Binibigyang pansin dito ang maliliit na detalye na may kaugnayan sa mga hazard, kalamidad,
at pangagangilangan ng pamayanan. Ang pangunahing batayan ng plano ay ang karanasan at
pananaw ng mga mamamayang nakatira sa isang disaster-prone area.
Top down approach Bottom up approach
10. Batay sa teksto, ano ang iyong mabubuong pangkalahatang ideya sa
pagkakaiba ng top-down at bottom-up approach? Ilahad ito gamit ang tatlo
hanggang limang pangungusap.
Tignan ang kasunod na pigura upang masagot ang tanong bilang 11-12:
Identification of
Vulnerability
Identification of Local and
Scientific Strategies
Engagement:
- Collaboration with
community and
stakeholders
- Identification of
community goals
intrinsic and extrinsic
contributing to hazard
vulnerability.
Identification through:
1. Community
situation analysis
2. Identification of
Local Strategies
- Past and present
- Examples may
include: land use
planning, building
methods, food
strategies, social
linkages and
Integrated Strategy
- Addressing intrinsic
components to
- Dependent on
effectiveness level of
each strategy
Ongoing revision and evaluation
Process Framework
integrating local and scientific
knowledge (J. Mercer)
11. Pagtuunan ng pansin ang Step 1, bakit mahalaga ang pagkakaroon ng
community engagement kung saan nakapaloob ang collaboration with
community and stakeholder?
A. Makatutulong ito upang makalikom ng mas maraming pondo
B. Malaki ang posibilidad na maging tagumpay ang proyekto kapag
pinagplanuhan
C. Mas magiging kumprehensibo at matagumpay ang plano kung binubuo ito
ng iba’t ibang sektor
D. Magiging makabuluhan ang plano kung ang gagawa nito ay ang mga
12. Suriin ang Step 3 at Step 4, bakit mas hinihikayat ang pagsasanib o
integrasyon ng mga lokal at siyentipikong istratehiya sa pagbuo ng Disaster
Risk Reduction and Management Plan? Ilahad ito sa tatlo hanggang limang
pangungsap.
13.Ano ang unang yugto ng Community-Based Disaster Risk Reduction and
Management Plan?
A. Disaster Prevention and Mitigation
B. Disaster Response
C. Hazard Assessment
D. Recovery and Rehabilitation
14. Alin sa sumusunod ang HINDI bahagi ng unang yugto ng Community-
Based Disaster Risk Reduction and Management Plan?
A. Capability Assessment C. Loss Assessment
B. Hazard Assessment D. Vulnerability Assessment
Basahin ang kasunod na teksto para sa bilang 15-17: Para sa tatlong puntos, gumawa ng flowchart na nagpapakita ng
pagkakasunod-sunod ng apat at dahilan kung bakit isinasagawa ang apat na
yugto ng Disaster Risk Reduction and Management Plan.
Rubric para sa pagmamarka ng flowchart
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos
Nilalaman Wasto ang lahat ng nilalaman ng flowchart. Naipakita sa flowchart ang lahat ng impormasyon na kailangan maunawaan ang kaugnayan ng mga konsepto.
Organisasyon Madaling maunawaan ang pagkakaayos ng mga impormasyon sa flowchart. Ang naisip na flowchart ay nagpapakita ng maliwanag na daloy at pagkakaugnay-ugnay ng impormasyon.
Ang Disaster Risk Reduction and Management Plan ay mayroong apat na
yugto: Disaster Prevention and Mitigation, Disaster Preparedness, Disaster
Response, at Disaster Rehabilitation and Recovery. Sa unang yugto ay isinasagawa
ang iba’t ibang pagtataya tulad ng hazard assessment, risk, vulnerability assessment,
at capacity assessment. Ang mga impormasyong makukuha dito ay gagamitin bilang
batayan sa iba pang yugto ng plano. Sa ikalawang yugto naman ay ipinagbibigay-
alam sa mga mamamayan ang mga dapat gawin bago at habang nararanasan ang
isang kalamidad upang maiwasan ang higit na pinsala sa buhay at ari-arian.
Samantala sa ikatlong yugto ay inilalahad ang mga dapat gawin na pagtugon habang
nararanasan ang kalamidad. Sa ikaapat na yugto ay inilalatag ang plano kung paano
matutulungan ang mga nasalanta at maging ang komuidad na bumangon mula sa
naganap na kalamidad.
Para sa 18-20, basahin ang sumusunod na artikulo:
Unang artikulo.Ang unang artikulo ay hango mula sa ulat ni Agnes Espinas
(2013) na tumatalakay sa Disaster Risk Management sa lalawigan ng Albay.
Geography and Public Planning:
Albay and Disaster Risk Management
Agnes Espinas
Bago pa man magkaroon ng mga organisasyong may responsibilidad na tumugon
sa mga kalamidad binibigyang babala ang mga tao sa pamamagitan ng pagpapatunog
ng kampana ng simbahan. May mga pagkakataon na may inaatasang tagapamalita ang
isang barangay na magbibigay-babala sa mga tao sa paparating na bagyo o anomang
uri ng kalamidad. Ang iba ay umaasa sa pakikinig ng balita sa radyo upang magkaroon
ng kaalaman sa estado ng kalamidad. Walang sinusunod na sistema o programa ang
pagbangon mula sa isang kalamidad. Karaniwan, nasa pansariling desisyon ng isang
komunidad ang mga paraan kung paano maiiwasan ang malawakang pagkasirang dulot
ng isang kalamidad. Nasa kanilang pagpapasya kung kailan dapat lumikas sa mas ligtas
na lugar. Ang pagtungo sa mga evacuation centers, na karaniwang mga pampublikong
paaralan, ang paraan upang magkaroon ng access ang mga biktima ng kalamidad ng
pagkain, damit, at gamot. Inaasahang sa mga oras ng kalamidad, may mga gagawin
ang mga lokal na opisyal upang masigurong ligtas ang kanilang mga nasasakupan
subalit, walang sinusunod na protocol at nakahandang plano sa pagharap sakaling
magkaroon ng kalamidad sa kanilang lugar.
Bago ang taong 1989, ang istratehiya ng Albay sa disaster risk management ay
tinatawag na “after-the-fact-disaster response”.(Romero, 2008:6) Ang paraan
ng pamahalaang pamprobinsya, mahahalagang ahensya ng lokal na
pamahalaan, at iba pang institusyon ay pagtugon at reaksiyon lamang sa mga
naganap na kalamidad. Gayundin naman, hindi nagkakaroon ng
pangmatagalang paghahanda para sa kalamidad. Pangunahing pinagtutuunan
ng pansin ang kaligtasan ng mga naapektuhang pamilya at ang pagbibigay ng
relief assistance sa panahon ng kalamidad.
Ang mga gawain ng iba’t ibang ahensya na may kinalaman sa pagharap
sa kalamidad ay maituturing na nabuo lamang upang tugunan ang
pangangailangan at hindi bahagi ng regular na tungkulin ng nasabing ahensya
ng pamahalaan. Ang mga disaster control group ay nabuo lamang dahil sa
pagkakaroon ng isang kalamidad. Sa pagkakaroon ng kalamidad, ilan sa mga
gawain ng disaster control group ay ang pagbibigay ng mga early warning
signal, paglikas ng mga apektadong pamilya, pamimigay ng mga relief goods,
at pagkakaloob ng mga tulong medikal. Sa punto ng paghahanda sa kalamidad,
nagkakaroon ng mga pagsasanay at drill subalit hindi ito regular na nagaganap.
Matapos ang kalamidad, nakatuon naman ang mga gawain sa rehabilitasyon ng
mga nasirang inprastraktura bunga ng dumaang kalamidad.
Taong 1989, sa tulong ng gobyerno ng Italy, pinagtibay ng lalawigan ng
Albay ang pagkakaroon ng community-based disaster preparedness upang
mabawasan ang malawakang pagkawala ng buhay at pagkasira ng ari-ariang
dulot ng mga kalamidad sa kanilang lalawigan.
Ikalawang Artikulo. Ang ikalawang aritkulo ay hango mula sa ulat ng
Partnerships for Disaster Reduction – South east Asia Phase 4 (2008). Ang
ulat ay tungkol sa implementasyon ng Community-Based Disaster Risk
Management sa Pilipinas.
Community-Based Disaster Risk Management (CBDRM) Projects and Programs Implemented by Non-Government Organiations (NGOs)
Sa kasalukuyan, mayroong mga internasyunal at lokal na mga NGO ang
nakikibahagi sa mga gawaing may kaugnayan sa CBDRM sa 55 probinsya at
siyudad sa Pilipinas. Sa 55 probinsya at siyudad, 43, ang natukoy na mga at-
risk, na siyang naging pokus ng mga gawain ng READY Project. Makikita sa
talahanayan ang iba’t ibang organisasyon na nagpatupad ng mga gawain may
kaugnayan sa CBDRM. Ang mga organisasyong ito ay isinaayos sa
kategoryang internasyunal na NGO, lokal na NGO, NAPCVDC NGOs.
Ang mga natitirang NGOs ay miyembro ng Victims of Disaster and Calamities
(VDC) Sector of National Anti-Poverty Commission (NAPC). Ang limang NGOs
ay na ito ay ang Balay Rehabilitation Center, Inc (Balay), Creative Community
Foundation, Inc (CCF), Pampanga Disaster Response Network, Inc (PDRN),
Philippine Relief and Development Services, Inc (PhilRADS), at PNRC Agusan
Del Norte–Butuan City Chapter.
Ang mga nabanggit na internasyunal at lokal na NGOs ay may kabuuang
51 CBDRM-related na proyekto at programa. Subalit, mayroon lamang
dalawang NGOs na may kasalukuyang programa na may kaugnayan sa Hydro-
meteorological Disaster Mitigation for Secondary Cities in Asia (PROMISE). Ito
ay matatagpuan sa Dagupan City, sa Pangasinan at sa Easter Visayas.
Talahanayan 1.11 – List of Non-Government Organizations that have
Implemented Community-Based Disaster Risk Management (CBDRM)
Sanggunian: Partnerships for Disaster Reduction – Southeast Asia Phase 4
Ikatlong Artikulo. Ang ikatlong artikulo ay hango mula sa artikulo ni Lorna
P. Victoria, (2001) ang director ng Center for Disaster Preparedness ng
Replicating Ideally Prepared Communities
(Abinales, 2002 at Heijmans & Victoria, 2001)
Kahit ang Buklod Tao lamang ang tanging people’s organization
sabagong tatag na Philippine Disaster Management Forum, tiniyak pa rin nito na
ang presensiya, tinig, at interes ng mga pamayanan sa CBDM ay mapapanatili.
Pagkatapos ang matagumpay na disaster preparedness at emergency response
activities tulad ng maayos na paglikas, search and rescue at evacuation center
management ng mga pamayanan mula pa noong 1997, tumulong na rin ang
Buklod Tao sa iba pang pamayanan upang maging matagumpay ang kanilang
CBDM. Ang Buklod Tao ay isang environmental people’s organization na binuo
ng mga residente ng Doña Pepeng Subdivision at mga informalsettlers ng North
at South Libis, Brgy. Banaba, San Mateo noong Pebrero 1997 pagkatapos ang
pagkilos ng pamayanan laban sa plano ng isang construction company na
magtayo ng isang cement batching plant sa katabing lupaing agrikutlural.
Naniniwala silang magdudulot lamang ito ng mga pagbaha sa kanilang
pamayanan dahil na rin sa lokasyon nito sa delta ng mga ilog Nangka at Marikina.
Pagkatapos ng isang araw na Disaster Management and Preparedness
Seminar noong Hunyo 1997, binuo ng Buklod Tao ang Disaster Response
Committee (DRC) na mayroong 33 miyembro at nagbalangkas ng Counter
Disaster Plan. Tatlong disaster management teams ang binuo at ang emergency
rescue at evacuation plan ay inayos (kasama ang pagbuo sa 3 bangkang
fiberglass). Mula sa konseho ng barangay ay nagkaroon ang Buklod Tao ng isang
life jacket. Mula sa ibang mga donasyon ay nakalikom ang samahan ng pondo
(humigit kumulang Php 30,000) na pambili ng flashlights, baterya, mga tali,
megaphones, first aid kits at mga kagamitan sa pagbuo ng tatlong rescue boats.
Dalawang buwan pagkatapos ng disaster preparedness seminar, isang bagyo
ang muling tumama sa pamayanan. Kahit na maraming bahayang nasira ay wala
namang namatay at maraming naisalba ang mga mamamayan. Simula noon,
maaari nang makaiwas sa kapahamakan dahil sa flood-level monitoring, early
warning, evacuation, rescue operations, at relief assistance activities ng DRC at
Buklod Tao.
Summary chart
Para sa tatlong puntos, punan ng tamang sagot ang summary chart:
Paano tinugunan ang mga suliranin at hamong pangkapaligiran?
Batay sa ikalawang artikulo Batay sa unang artikulo Batay sa ikatlong artikulo
Batay sa tatlong artikulo na aking sinuri, masasabi ko na ang pagtugon sa mga suliranin
at hamong pangkapaligiran ay dapat na ______________________________
____________________________________________________________________________
______________________________________.
ARALIN 1: Konteksto ng Suliraning Pangkapaligiran Ang pagkilos para sa pangangalaga ng kapaligiran ay nagsisimula sa
pag-unawa sa mga sanhi at bunga ng suliranin at hamong nararanasan natin
sa kasalukuyan. Tatalakayin sa araling ito ang kalagayang pangkapaligiran ng
Pilipinas at ang pagtugon na ginagawa upang ito ay mabigyan ng solusyon.
ALAMIN Gawain 1.“Sa Gitna ng Kalamidad” Makibahagi sa gawain na ito sa pamamagitan ng pagsunod sa
alituntunin na ilalahad ng iyong guro. Isabuhay ang mga tauhan na maitatalaga
Bago tuluyang tuklasin ang hamong pangkapaligiran na
kinakaharap ng sangkatauhan, subukin muna ang iyong kaalaman tungkol
sa paksa sa pamamagitan ng pagganap sa mga inihandang gawain sa
bahaging ito.
Pagtuunan ng pansin ang iyong paunang sagot sa Gawain 2 upang
makita mo ang pag-unlad ng iyong kaalaman at pag-unawa sa mga
paksang tatalakayin sa modyul na ito.
Ang Barangay Sanipilip ay isang isla na kadalasang nakararaanas
ng malakas na bagyo. Isipin ang hakbang na dapat gawin ng tauhan na
naitalaga sa iyo sa sumusunod na pagkakataon:
a. bago ang bagyo
b. pagtama ng bagyo
c. pagkatapos ng bagyo
Ikaw ay maaaring maitalaga bilang government official,
pangkaraniwang mamamayan, miyembro ng isang Non-Government
Organization (NGO), o mula sa business sector.
1. Sa iyong palagay, tama ba ang iyong ginawang aksiyon sa naganap na
kalamidad? Bakit?
2. Bakit may mga pagkakataon na malaki ang pinasalang dulot ng mga
kalamidad sa buhay at ari-arian?
3. Paano magiging handa ang isang lugar sa pagharap sa mga kalamidad?
Gawain 2.Inner/Outer Circle
Sagutin ang tanong na: “Paano mabisang matutugunan ang mga
suliranin at hamong pangkapaligiran?” Isulat ang sagot sa inner circle.
Panghuling Sagot
Pagkatapos masuri ang iyong mga kaalaman tungkol sa pagharap sa
mga suliranin at hamong pangkapaligiran ay tiyak kong nais mong mapalalim
pa ang iyong kaalaman at pag-unawa sa paksa. Sa susunod na bahagi ng
aralin ay pagtitibayin ang iyong kaalaman at masasagot din ang ilang tanong
na naglalaro sa iyong isipan. Sa pagtupad mo sa iba’t ibang gawain, suriin
kung tumutugma ba ang iyong mga dating alam sa mga bagong kaaalaman
na iyong matututuhan sa modyul na ito. Gamitin ang mga dating kaalamang
ito para sa talakayang gagawin sa susunod na bahagi ng modyul, ang
PAUNLARIN Paksa: Ang mga Suliranin at HamongPangkapaligiran
Gaano nga ba kahalaga ang likas na yaman? Natutuhan mo sa pag-
aaral ng Ekonomiks na isa ang likas na yaman sa tinatawag na salik ng
produksiyon. Mahalaga ito dahil dito kumukuha ng mga hilaw na materyales
upang gawing produkto at pinagmumulan din ito ng iba’t ibang hanapbuhay.
Sa katunayan, humigit kumulang sa 65 milyong Pilipino ang umaasa sa likas
na yaman para mabuhay. Ilan sa mga pangunahing hanapbuhay nila ay ang
pagsasaka at pangingisda na bumubuo sa halos 20% ng Gross Domestic
Product (GDP) ng Pilipinas noong 2014. Kasama din dito ang 1.4% mula sa
yamang-gubat, at 2.1% mula sa pagmimina. Ang likas na kagandahan ng
Pilipinas ay isa sa mga dahilan kung bakit ang turismo ay nagbibigay ng
trabaho sa mga Pilipino. Makikita sa mga nabanggit na situwasiyon ang
Sa bahaging ito ay inaasahan na mauunawaan mo ang kaligiran ng mga
suliraning pangkapaligiran at mga pagkilos ng ginagawa para mapangalagaan ang
ating kalikasan. Bilang kabahagi ng komunidad, mahalagang maging mulat ka sa
mga suliraning pangkapaligirang nararansan sa kasalukuyan.Simulan mo na ang
paglalakbay tungo sa iyong pagkatuto.
Sa paksang ito, tatalakayin ang mga suliranin at hamong pangkapaligiran
na nararanasan ng Pilipinas at ang epekto ng ito sa pamumuhay ng mga Pilipino.
kahalagahan ng likas na yaman at kalikasan sa ating pamumuhay. Ngunit, sa
kabila nito ay tila hindi nabibigyang-halaga ang pangangalaga sa ating
kalikasan. Sa kasalukuyan ay malaki ang suliranin at hamong kinahaharap ng
ating bansa dahil sa pang-aabuso at pagpapabaya ng tao sa kalikasan. Ang
kapabayaang ito ay nagpapalala sa mga natural na kaganapan tulad ng
pagkakaroon ng malalaakas na bagyo, pagguho ng lupa, at malawakang
pagbaha. Sa huli, ang mga mamamayang umaasa sa kalikasan para
mabuhay ang siya ring nakararanas ng hindi mabuting epekto sa iba’t ibang
aspekto ng pamumuhay. Ilan sa mga suliranin at hamong pangkapaligiran sa
Pilipinas ay ang sumusunod:
1. Suliranin sa Solid Waste
Tumutukoy ang solid waste sa mga basurang nagmula sa mga tahanan
at komersyal na establisimyento, mga basura na nakikita sa paligid, mga
basura na nagmumula sa sektor ng agrikultura at iba pang basurang hindi
nakakalason (Official Gazette, 2000). Ayon sa pag-aaral ni Oliveira at mga
kasama (2013), ang Pilipinas ay nakalikha ng 39,422 tonelada ng basura kada
araw noong taong 2015. Halos 25% ng mga basura ng Pilipinas ay
nanggagaling sa Metro Manila kung saan ang isang tao ay nakalilikha ng 0.7
kilong basura araw-araw. Mas mataas ito ng 130% kaysa sa world average
(National Solid Waste Management,2016). Ang malaking bahagdan ng
itinatapong basura ng mga Pilipino ay mula sa mga tahanan na mayroong
56.7%. Samantalang pinakamalaki naman sa uri ng tinatapong basura ay iyong
tinatawag na bio-degradable na may 52.31% (National Solid Waste
Management Status Report,2015).
Bahagdan ng pinanggagalingan ng solid waste. (National Solid
Waste Management Status Report, 2015).
Residential
4.1% Institutional
Biodegradables
52.31% Recyclables
Textile 1.61%
Metals 4.22%
Glass 2.34%
Leather and rubber 0.37%
Mayroong iba’t ibang dahilan kung bakit may problema ang Pilipinas sa
solid waste. Isa na rito ang kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura.
Tinatayang 1500 tonelada ng basura ang itinatapon sa mga ilog, estero,
kalsada, bakanteng lote, at sa Manila Bay na lalong nagpapalala sa pagbaha
at paglaganap ng mga insekto na nagdudulot naman ng iba’t ibang sakit.
Bagama’t ipinagbabawal, madami pa rin ang nagsusunog ng basura na
nakadaragdag sa polusyon sa hangin. Nadaragdagan din ang trabaho ng mga
waste collector dahil kailangan nilang magsagawa ng waste segregation bago
dalhin ang mga nakolektang basura sa dumpsite, problemang maaari sanang
maiwasan kung mahigpit na ipinatutupad sa mga kabahayan at mga
pampublikong lugar ang waste segregation.
Samantala, ang mga dumpsite sa Pilipinas, partikular sa Metro Manila,
ay nagdudulot din ng panganib sa mga naninirahan dito. Sa ulat na
pinamagatang The Garbage Book (Asian Development Bank, 2004) ang
leachate o katas ng basura mula sa Rodriguez at Payatas dumpsite na
dumadaloy patungo sa ilog ng Marikina at Ilog Pasig hanggang sa Manila Bay
ay nagtataglay ng lead at arsenic na mapanganib sa kalusugan ng tao.
Panganib din ang dulot ng pamumulot ng basura sa kalusugan at buhay ng
halos 4,300 na waste pickers sa mga dumpsite sa Metro Manila at sa maraming
iba pa na pakalat-kalat at nagkakalkal sa mga tambak ng basura. Apektado
din ang pag-aaral ng mga kabataang waste pickers bukod pa sa posibilidad na
sila ay magkasakit, maimpluwensiyahan na gumawa ng ilegal na gawain, o
kaya ay mamatay. Matatandaan na ipinasara ang Payatas dumpsite matapos
ang trahedya na naganap noong Hulyo 2000 kung saan maraming bahay ang
natabunan nang gumuho ang bundok ng basura dahil sa walang tigil na ulan.
Nasundan pa ito ng sunog na ikinamatay ng 205 katao.
Isa pang lumalaking suliranin ng Pilipinas ay ang tamang pagtatapon ng
electronic waste o e-waste tulad ngcomputer, cellphone, at tv. Lumabas sa
pagsusuri na ginawa ng Global Information Society (2010), na humigit
kumulang sa anim na toneladang e-waste ang tinatapon sa landfill na siyang
kinukuha ng mga waste pickers upang ipagbili ang anomang bahagi nito na
mapapakinabangan. Subalit ang mga ginagawang pamamaraan tulad ng
pagsunog upang makuha ang tanso, at pagbabaklas ng e-waste ay nagdudulot
ng panganib dahil pinagmumulan ito ng mga delikadong kemikal tulad ng lead,
cadmium, barium, mercury, at polyvinyl chloride na nakalalason ng lupa at
maging ng tubig(Mooney, Knox, & Schacht, 2011).
Ang mga nabanggit na suliranin sa solid waste ay pinagtutulungang
solusyunan ng iba’t ibang sektor. Ipinatupad ng pamahalaan ang Republic Act
9003 o kilala bilang Ecological Solid Waste Management Act of 2000 upang
magkaroon ng legal na batayan sa iba’t ibang desisyon at proseso ng
pamamahala ng solid waste sa bansa (Official Gazette, 2000). Isa sa mga
naging resulta ng batas ay ang pagtatayo ng mga Materials Recovery Facility
(MRF) kung saan isasagawa ang waste segregation bago dalhin ang
nakolektang basura sa mga dumpsite. Maraming barangay ang tumugon sa
kautusang ito, sa katanuyan mula sa 2,438 noong 2008 ay tumaas ang bilang
ng MRF sa 8,656 noong 2014 (National Solid Waste Management Status
Report, 2015). Iniulat din ng National Solid Waste Management Commission
ang ilan sa best practices ng mga Local Government Units (LGUs) sa
pamamahala sa solid waste.
Halimbawa ng mga Best Practice sa pamamahala ng Solid Waste
Lugar Best Practice
Sto. Tomas,
Davao del Norte
No Segregation, No Collection
No Orientation & Implementatin of Ecological
Solid Waste Management (ESWM), No Issuance
of Municipal Permits
Municipal-wide composting & livelihood projects
Takakura Market Waste Composting
Bagumbuhay,
Quezon City
Garbage = Points
Teresa, Rizal Residual Waste Management
Quezon City Pioneering LGU in Dumpsite Conversion with
Methane Recovery for Power Generation
(Sanggunian: Aguinaldo, 2014)
Mayroon ding suporta na nanggagaling sa mga NGO upang
mabawasan ang suliranin sa solid waste sa Pilipinas. Ilan sa mga ito ay
Mother Earth Foundation - tumutulong sa pagtatayo ng MRF sa mga
Clean and Green Foundation- kabahagi ng mga programa tulad ng
Orchidarium and Butterfly Pavilion, Gift of Trees, Green Choice
Philippines, Piso Para sa Pasig, at Trees for Life Philippines(Kimpo,
Bantay Kalikasan – paggamit ng media upang mamulat ang mga
mamamayan sa suliraning pangkapaligiran. Nanguna sa reforestation
ng La Mesa Watershed at sa Pasig River Rehabilitation Project.
Greenpeace – naglalayong baguhin ang kaugalian at pananaw ng tao
sa pagtrato at pangangalaga sa kalikasan at pagsusulong ng
Sa kabila ng mga nabanggit na batas at programa ay nananatili pa rin
ang mga suliranin sa solid waste sa Pilipinas. Sa kasalukuyan, ang
http://theorchidariummanila.com/http://www.giftoftreesphils.com/http://www.greenchoicephilippines.com/http://www.greenchoicephilippines.com/http://pasigriveralive.com/http://www.trees4lifephils.com/
pinakamalaking hamon ay ang pagpapatupad ng batas at pagbabago ng
pag-uugali ng mga Pilipino sa pagtatapon ng basura. Nangangailangan pa
nang mas malawak na suporta at pagtutulungan ng iba’t ibang sektor upang
tuluyang mabigyan ng solusyon ang suliraning ito dahil ang patuloy na
paglala nito ay lalong magpapabigat sa iba pang suliraning pangkapaligiran
na ating nararanasan.
Gawain 3. Data Retrieval Chart
Punan ng tamang sagot ang chart batay sa iyong natutuhan sa suliranin
sa solid waste sa Pilipinas.
Suliranin Sanhi Bunga Mga Solusyong Ginagawa
Pamprosesong mga Tanong: 1. Ano ang pangunahing sanhi ng suliranin sa solid?
2. Paano ito nakaaapekto sa ating pamumuhay?
3. Paano ka makatutulong upang mabawasan ang suliranin sa solid waste?
Gawain 4. Sa aking komunidad
Magsaliksik ng programa para sa solid waste management na
ipinatutupad sa inyong paaralan o barangay. Gumawa ng presentation tungkol
Rubric para sa presentation
Pamantayan Deskripsiyon Puntos
Nilalaman Makatotohanan ang nilalaman ng
presentasyon. Gumamit ng mga larawan,
datos, at iba pang sanggunian upang
suportahan ang impormasyong binanggit sa
presentasyon.
Pagsusuri Naipahayag ang mga dahilan ng mga
kinahaharap na pagsubok o pagtatagumpay
ng programa at nakapagbigay ng mungkahi
upang magpatuloy ang mga ito.
Pagkamalikhain Gumamit ng malikhaing paraan sa paglalahad
ng programa.
Kabuuan 25 puntos
Pamprosesong mga Tanong: 1. Ano-ano ang mga balakid na kinaharap o kinahaharap ng programa na
inyong inilahad?
2. Bakit mahalaga ang partisipasyon ng iba’t ibang sektor sa mga programa
para sa solid waste management?
3. Bilang mag-aaral, paano ka makatutulong upang mabawasan ang suliranin
sa solid waste?
2. Pagkasira ng mga Likas na Yaman
Ang Pilipinas ay isa mga bansa na biniyayaan ng maraming likas na
yaman. Tinatayang 15% ng kabuuang kita ng Pilipinas noong 2010 ay kita
mula sa direktang paggamit ng mga likas na yaman, halimbawa nito ay ang
pagtatanim at pangingisda. Mahalaga din ang likas na yaman bilang sangkap
sa paggawa ng produkto na ginagamit sa iba’t ibang sektor tulad ng industriya
at paglilingkod, halimbawa, ang mga computer, sasakyan, makina, at pagkain
ay naggawa mula sa mga likas na yaman. Tunay na napakahalaga ng likas na
yaman sa ekonomiya ng isang bansa. Sa kasalukuyan, patuloy na nasisira at
nauubos ang likas na yaman ng Pilipinas dahil sa mapang-abusong paggamit
nito, tumataas na demand ng lumalaking populasyon, hindi epektibong
pagpapatupad ng mga programa at batas para sa pangangalaga sa kalikasan,
at mga natural na kalamidad. Matutunghayan sa susunod na bahagi ng aralin
ang mga kalagayan ng ilan sa mga likas na yaman ng ating bansa.
Sanggunian:(Country Environmental Profile, 2005), (National Economic
Development Authority, 2011)at (Center for Environmental Concerns -
Philippines, 2012)
2.1 Suliranin sa Yamang Gubat
Maraming benepisyo ang nakukuha natin mu
Araling Panlipunan - asnhs.net
Araling Panlipunan Learning Module
Katarungang panlipunan
Araling panlipunan quiz
Araling Panlipunan - scnhs.edu.ph
Araling panlipunan iv_ekonomiks_kaugnyan_ng_demand_at_presyo
P Araling Panlipunan
Araling Panlipunan Sumerian
Z P Panlipunan
Araling Panlipunan Viii
Araling Panlipunan Project
Araling Panlipunan
Projekto sa araling panlipunan
Proyekto sa araling panlipunan
araling panlipunan 2
Araling panlipunan 8
Uring panlipunan sa visayas
4th grading araling panlipunan
Araling Panlipunan tungkulin
Araling Panlipunan - ZNNHS
Z Araling Panlipunan
Araling Panlipunan I
Araling Panlipunan (bodiversity)
Araling Panlipunan Dictionary
Aralin panlipunan
Araling Panlipunan Report
ARALING PANLIPUNAN MODULE 4
Araling Panlipunan - ASNHS
Araling Panlipunan - znnhs.zdnorte.net
- Upload File
- Most Popular
- Art & Photos
Isyu at Hamong Panlipunan AP 10
Upload ruth-ferrer
View 10.498
Download 80
Embed Size (px) 344 x 292 429 x 357 514 x 422 599 x 487
Citation preview
Isyu at Hamong Panlipunan
Kasanayang Pampagkatuto
Natatalakay ang katuturan ng lipunan at ang mga bumubuo rito
Nasusuri ang istrukturang panlipunan at ang mga elemento nito
Nasusuri ang kultura bilang mahalagang bahagi ng pag-aaral ng lipunan
Naipaliliwanag ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga isyung personal at
isyung panlipunan
Nasusuri ang bahagi ng bawat isa sa pagtugon sa mga isyu at hamong
panlipunang kinahaharap sa kasalukuyan
Aralin: Kaligiran at Katangian ng mga
Upang maging lubos ang iyong pagkaalam sa mga isyu at hamong panlipunang
nararanasan sa kasalukuyan, mahalaga na maunawaan mo muna ang lipunan
na iyong ginagalawan. Makakatulong ito sa pagtingin mo ng obhektibo sa mga
isyu at hamong panlipunan
Sa bahaging ito ay susuriin ang iyong mga dating kaalaman at pag-unawa tungkol sa
mga katangian ng isyu at hamong panlipunan. Simulan mo ito sa pamamagitan ng
pagtupad sa susunod na gawain.
Gawain 1.Headline-Suri
Makibahagi sa iyong pangkat, suriin ang larawan ng
headline naitalaga sa inyo. Sagutin ang tanong na:
Bakit ito ay maituturing na isyu o suliraning
panglipunan? Isulat ang sagot sa diagram.
P18.4B in ‘Yolanda’ emergency aid distributed late
By:JoeyA.Gabieta,NestorP.BurgosJr.-@inquirerdotnet
InquirerVisayas/ 05:35 AM November 07, 2015
Unang Larawan
Members of the Philippine military unload relief goods forthoseaffected by Typhoon Haiyan at the airport in Tacloban. AP FILE PHOTO
Sangunian: Joey A. Gabieta. Inquirer. net. Retrieved April 4, 2016.
Ikalawang Larawan
Labor secretary Silvestre Bello III wants to sign the department order on
Valentine's Day, February 14
NO TO ENDO. Workers belonging to the Nagkaisa Coalition
march to Mendiola in Manila on January 4, 2016 to call on the
government to end the practice of contractualization. File photo
by Martin San Diego/Rappler
Sanggunian: Pasion, 2017. Rappler.com. Retrieved February 10,
Ikatlong Larawan
Philippines elects first transgender woman to
congress By Robert Sawatzky, for CNN
Updated 0155 GMT (0955 HKT) May 11, 2016
Geraldine Roman waves to supporters while campaigning in Bataan
province, April 30, 2016.
Sanggunian: Sawatzky, 2016). cnn.com. Retrieved February 10, 2017
Ikaapat na Larawan
UN rights expert welcomes halt on drug killings in the
Philippines Leila B. Salaverria
Philippine Daily Inquirer/ANNManila | Thu, February 2, 2017 | 09:04 pm
Human rights activists light candles for the victims of extra-judicial killings around the country
in the wake of "War on Drugs" campaign by Philippine President Rodrigo Duterte in suburban
Quezon city northeast of Manila, Philippines, Aug. 15, 2016. (AP/Bullit Marquez)
Sanggunian: Salaverria, 2017. TheJakartaPost.com. Retrieved February 10, 2017
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano-ano ang pananaw ng inyong grupo sa headline na napunta sa inyo?
2. Maituturing mo bang isyung panlipunan ang ipinakikita ng bawat headline? Bakit?
3. Bakit mahalaga na maunawaan mo ang iba’t ibang isyung panlipunan?
Pagkatapos masuri ang iyong mga kaalaman tungkol sa mga isyu
at hamong panlipunan, natitiyak kong nais mong mapalalim pa ang
iyong kaalaman at pag-unawa sa paksa. Masasagot din ang ilang
katanungang naglalaro sa iyong isipan. Sa iyong pagtupad sa iba’t
ibang gawain, suriin kung tumutugma ba ang iyong mga dating
alam sa mga bagong kaaalaman na iyong matututuhan sa modyul
na ito. Gamitin ang mga dating kaalamang ito para sa talakayang
gagawin sa susunod na bahagi ng aralin.
Sa bahaging ito ng aralin, inaasahang matutuhan mo ang
mahahalagang kaalaman at konsepto tungkol sa mga katangian ng
isyu at hamong panlipunan, mga bumubuo sa lipunan, at
pagkakaiba ng elemento ng istrukturang panlipunan at kultura.
Susuriin mo rin kung tama o mali ang iyong panimulang sagot sa
gawain.Simulan mo na ang paglalakbay tungo sa iyong pagkatuto.
Basahin ang teksto sa ibaba na hinango mula sa artikulo ni Leile B. Salaverria
tungkol sa antas ng korapsyon sa Pilipinas.
Sa artikulong isinulat ni Leila B. Salaverria na
nailathala sa Philippine Daily Inquirer noong
Disyembre 5, 2012, tinalakay niya ang resulta
ng pag-aaral ng Transparency International
tungkol sa persepsyon ng korapsyon sa
Pilipinas. Sa nasabing pag-aaral, nagtala ang
Pilipinas ng iskor na tatlumpu’t apat sa
kabuuang 100 kung saan ang 100 ay may
deskripsyon na “very clean”. Larawan 1: Editorial Cartoon Tungkol sa Corruption
Sanggunian: Philippine Daily Inquirer: 2012
Bahagyang tumaas ang marka ng Pilipinas noong 2013 sa iskor na tatlumpu’t
anim.Kung tutuusin, mababa pa rin ang markang ito kung ihahambing sa mga bansang
Denmark, Finland, New Zealand, Sweden, at Singapore na may matataas na marka at
itinuturing na “very clean”. Nagbibigay ito ng mensahe na ang Pilipinas ay isa pa rin sa
mga bansa sa daigdig na may malaganap na korapsyon sa pamahalaan.
Ang isyu ng korapsyon ay hindi lamang nararanasan sa ating bansa. Sa
katunayan, ayon sa nasabi ring pag-aaral, higit na mataas ang marka ng
Pilipinas kung ihahambing sa mga karatig-bansa sa Asya tulad ng Vietnam,
Indonesia, Bangladesh, at ng North Korea na kasama sa “five most
corrupt countries” sa daigdig. Subalit hindi ito dahilan upang itigil natin
ang paglaban sa korapsyon.
Ayon kay Rosalinda Tirona, ang pangulo ng Transparency International
sa Pilipinas, kailangan pa ang mas maraming pagkilos upang labanan ang
korapsyon. Ngunit, hindi lamang korapsyon ang dapat na bigyang pansin
kundi ang transpormasyon ng lipunang Pilipino upang makamit ang tunay
na pagbabago.
Halaw sa Artikulo ni Salaverria, L. B. (2012, December 5). Philippines Remains
One of the Most Corrupt Countries- Survey. Retrieved September 5, 2014, from
Philippine Daily Inquirer: http://globalnation.inquirer.net/58823/philippines-remains-
one-of-the-most-corrupt-countries-survey#ixzz2uxN9aww
Binigyang-pansin sa iyong binasa ang isa sa mga isyung nararanasan sa ating bansa –ang korapsyon. Angkorapsyon ay makikita sa mga simpleng serbisyong pampamahalaantulad ng pagkuha ng permit para sa pagbubukas ng negosyo hanggang sa mga malawakan at malakihang proyekto tulad ng pagpapagawa ng kalsada, tulay, at mga gusalingpampamahalaan. Maraming mamamayan ang nag-aakala na wala itong direktang epekto sakanila subalit, ang katotohanan lahat tayo ay apektado nito. Ganito rin ang persepsyon ng ibang mamamayan sa iba pang isyu at hamong panlipunan na nararanasan sa ating bansatulad ng paglabag sa karapatang pantao, malayang kalakalan, pang-aabuso sa mga kababaihan, at mga suliraning pangkapaligiran na dulot ng maling pangangalaga sakalikasan. Bunga nito, hinihiwalay ng mga mamamayan ang kanilang sarili sa mga isyu at hamong panlipunan upang matugunan ang mga personal na hamon at pangangailangan.
Bilang mag-aaral, mahalagang magkaroon ka ng malawak na kaalaman sa mga isyu at hamong panlipunan upang maunawaan ang mga sanhi at bunga nito sa isang lipunan at sabansa. Mahalaga ring maunawaan na lahat tayo ay may bahaging ginampanan sapagkakaroon ng mga suliraning pangkapaligiran.
Mahalaga ring maunawaan mo ang epekto nito sa indibiduwal, sa iba’t ibang pangkatng tao, at sa lipunan sa kabuuan. Higit sa lahat, makatutulong din ito upang magingaktibong bahagi ka ng mga programa at polisiya na naglalayong bigyan ng katugunan angmga suliranin. Ang mga mamamayang mulat at tumutugon sa kanilang mga tungkulin ay kailangan sa pagkamit ng ganap na transpormasyon ng indibiduwal at lipunan.
Paksa: Ang Lipunan
Nabasa mo ang isang balita tungkol sa isyung panlipunan na
nararanasan sa ating bansa. Upang higit itong maunawaan,
kailangan mo munang malaman, masuri, at maunawaan kung ano
ang lipunan at ang mga bumubuo rito. Simulan ito sa pamamagitan
ng pagbasa sa susunod na teksto.
Batayan sa pag-aaral ng mga isyu at hamong panlipunan ang
pag-unawa sa bumubuo ng isang lipunan, ugnayan, at kanyang
kultura. Ano nga ba ang ibig sabihin ng lipunan? Ang lipunan ay
tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang
organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon, at
pagpapahalaga. Halos ganito rin ang pagpapakahulugan ng ilang
mga sosyologo tungkol sa lipunan. Ilan sa kanila ay sina Emile
Durkheim, Karl Marx, at Charles Cooley. Tunghayan ito sa
sumusunod na pahayag.
“Ang lipunan ay isang buhay na organismo kung saan nagaganap
ang mga pangyayari at gawain. Ito ay patuloy na kumikilos at
nagbabago. Binubuo ang lipunan ng magkakaiba subalit
magkakaugnay na pangkat at institusyon. Ang maayos na lipunan ay
makakamit kung ang bawat pangkat at institusyon ay gagampanan
nangmaayos ang kanilang tungkulin.”(Mooney, 2011)
“Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian ng kapangyarihan. Ito ay
nabubuo dahil sa pag-aagawan ng mga tao sa limitadong
pinagkukunang-yaman upang matugunan ang kanilang
pangangailangan. Sa tunggalian na ito, nagiging makapangyarihan
ang pangkat na kumokontrol sa produksyon. Bunga nito,
nagkakaroon ng magkakaiba at hindi pantay na antas ng tao sa
lipunan na nakabatay sa yaman at kapangyarihan.”(Panopio, 2007)
“Ang lipunanay binubuo ng tao na may magkakawing na ugnayan at
tungkulin. Nauunawaan at higit na nakikilala ng tao ang kaniyangsarili sa
pamamagitan ng pakikisalamuha sa iba pang miyembro ng lipunan.
Makakamit ang kaayusang panlipunan sa pamamagitan ng maayos na
interaksiyon ng mga mamamayan.”(Mooney, 2011)
Emile Durkheim
Charles Cooley http://www.philosophybasics.com/photos/marx.jpg
http://wpcontent.answcdn.com/wikipedia/en/thumb/1/1c/Charles_Cooley.png/220px-Charles_Cooley.png
Magkakaiba man ang pagpapakahulugan sa lipunan, makikita na ang mga sosyologong itoay nagkakaisa na ang lipunan ay binubuo ng iba’t ibang institusyon, ugnayan, at kultura. Bilang mag-aaral, mahalagang maunawaan mo kung ano-ano ang bumubuo sa lipunan.
Ang Istrukturang Panlipunan at Kultura
Ipagpalagay na ang lipunan ay tulad ng isang barya na may dalawang mukha: ang isangmukha ay tumutukoy sa mga istruktura ng lipunan at ang isa naman ay tumutukoy sa kultura. Bagama’t ang dalawang mukha ay magkaiba at may kani-kaniyang katangian, mahalaga angmga ito at hindi maaaring paghiwalayin tulad na lamang kapag pinag-uusapan ang lipunan.
Mga Elemento ng Istrukturang Panlipunan
Ang mga elemento ng istrukturang panlipunan ay ang institusyon, social groups, status (social status), at gampanin (roles).
Institusyon
Ang lipunan ay binubuo ng mga institusyon.Ang institusyon ay organisadong sistema ng ugnayan sa isang lipunan. (Mooney, 2011). Isipin halimbawa ang isang pangkaraniwang araw. Magsisimula ito sa paghahanda ng mga miyembro ng pamilya para sa kani-kaniyang mga gawain. Ang pamilya ay isa sa mga institusyong panlipunan, dito unang nahuhubog angpagkatao ng isang nilalang. Mula sa tahanan, maaaring ang ibang miyembro ng pamilya ay magtungo sa paaralan samantalang ang iba naman sa kanila aymagtatrabaho o kaya ay mamimili ng kanilang pangangailangan.
Tulad ng pamilya, ang paaralan ay nagdudulot ng karunungan, nagpapaunlad
ng kakayahan, at patuloy na naghuhubog sa isang tao upang maging kapaki-
pakinabang na mamamayan, isa rin itong institusyong panlipunan.
Samantala, ang mga taong nagtatrabaho at kumokonsumo ng produkto ay
bahagi ng isa pang instituyong panlipunan – ang ekonomiya. Mahalaga ang
ekonomiya sa lipunan dahil pinag-aaralan dito kung paano matutugunan ang
mga pangangailangan ng mga mamamayan. Mula sa tahanan hanggang sa mga
lugar na patutunguhan maaaring may makasalubong kang traffic aide, may
madaanang mga tulay o kaya ay mainip dahil sa abala na dulot ng
ginagawang kalsada. Maaaring may makita ka ring mga anunsyo ng mga
programang pangkalusugan at pangkalinisan. Ang mga nabanggit ay ilan
lamang sa mga tungkulin ng pamahalaan na isa ring institusyong panlipunan.
Sa pagtupad mo sa iyong pang-araw-araw na tungkulin, naghahangad ka ng
kaligtasan, nagdarasal ka na maging tagumpay ang iyong mga gawain, at
maging ligtas ang iyong mga mahal sa buhay. Lahat ng ito ay ginagawa natin
dahil sa ating pananampalataya. Ang usapin ng pananampalataya ay bahagi
ng relihiyon na isa rin sa mga institusyong panlipunan. Ang pamilya,
relihiyon, edukasyon, ekonomiya, at pamahalaan ang itinuturing na mga
institusyong panlipunan.
Unempoyment Rate sa Pilipinas noong 2013. Ang mataas nabilang ng walang trabaho ay dulot ng kabiguan ng ilanginstitusyong panlipunan na matugunan ang kanilang mga tungkulin.Sa iyong palagay, aling institusyong panlipunan angmay responsibilidad na resolbahin ang mataas naunemploymentsa ilang rehiyon sa Pilipinas? Bakit?
Halaw sa National Statistics Coordinating Board (NSCB), 2013
May mga isyu at hamong panlipunang nag-ugat dahil sa kabiguan ng isang
institusyon na maipagkaloob ang mga inaasahan mula rito. Halimbawa, ang mataas
na bilang ng mga mamamayang walang trabaho ay maaaring dulot ng kakulangan ng
kaalaman at kakayahan na bunga ng kabiguan ng paaralan na magkaloob ng mataas
na kalidad ng edukasyon. Maaari rin namang ito ay dahil sa hindi nagawa ng
pamahalaan ang kaniyang tungkulin na lumikha ng trabaho para sa kaniyang
mamamayan. May mga pagkakataon din na ang hidwaan sa pagitan ng mga
institusyon ay nagdudulot ng mga isyu at hamong panlipunan. Hindi ba’t naging
malaking usapin ang Responsible Parenthood and Reproductive Health Law (RA
10354)? Sa nabanggit na isyu, naging magkasalungat ang pananaw ng pamahalaan
at simbahan.
Social Group
Ang mga institusyong panlipunan ay binubuo naman ng mga social group.
Tumutukoy ang social group sa dalawa o higit pang taong may magkakatulad
na katangian na nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at bumubuo ng isang
ugnayang panlipunan. May dalawang uri ng social group: ang primary group
at secondary group. (Mooney, 2011). Angprimary group ay tumutukoy sa
malapit at impormal na ugnayan ng mga indibiduwal. Kadalasan, ito ay
mayroon lamang maliit na bilang. Halimbawa nito ay ang pamilya at
kaibigan.Sa kabilang banda, ang secondary group ay binubuo ng mga
indibiduwal na may pormal na ugnayan sa isa’t isa. Karaniwang nakatuon sa
pagtupad sa isang gawain ang ganitong uri ng ugnayang panlipunan. Isang
halimbawa nito ay ang ugnayan sa pagitan ng amo at ng kaniyang
manggagawa, gayundin ang ugnayan ng mga manggagawa sa isa’t isa.
Nagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ang mga bumubuo sa isang
social group na nagdudulot ng ilang isyu at hamong panlipunan. Halimbawa
ang malawakang pagwewelga ng ilang manggagawa ay isang isyung
panlipunan na dulot ng pagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ng mga
manggagawa at may-ari ng kumpanya.
Kung ang mga institusyong panlipunan ay binubuo ng mga social groups, ang
mga social groups naman ay binubuo ng iba’t ibang status. Ang status ay
tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng isang indibiduwal sa lipunan. Ang ating
pagkakakilanlan o identidad ay naiimpluwensiyahan ng ating status. May
dalawang uri ng status: ito ay ang ascribed status at achieved status .
Nakatalaga sa isang indibiduwalsimula nang siya ay ipinanganakHindi ito kontrolado ng isang indibiduwal Halimbawa: KasarianSi Jaja ay ipinanganak na babae.
Ascribed Status Achieved Status
Nakatalaga sa isang indibiduwal sa bisa ng kaniyang pagsusumikap Maaaring mabago ng isang indibiduwalang kaniyang achieved status Halimbawa: Pagiging isang GuroSi Nho-nho ay naging guro dahil sakaniyang pagsusumikap.
Paano nga ba nagkakaugnay ang dalawang uri ngstatus? Maaaring
makaapekto ang ascribed status ng isang indibiduwal sa kaniyang
achieved status. Halimbawa, ang isang indibiduwal ay ipinanganak
na mahirap. Ang pagiging mahirap niya sa pagkakataong ito ay
maituturing na ascribed status. Ang ascribed status na ito ay
maaaring maging inspirasyon sa kaniyang hangarin na makatapos ng
pag-aaral o kaya ay maging isang propesyunal upang makaahon sa
hirap ng buhay. Ang pagiging isang college graduate o propesyunal
ay maituturing naachieved status.
May mga isyu at hamong panlipunan na may kaugnayan sa status
ng tao sa lipunan. Karaniwan, nagkakaroon ng mas malawak na
pagkakataon sa magandang kalidad ng edukasyon ang mga taong
ipinanganak na mayaman kung ikukumpara sa mga mahihirap. Sa
kabila nito, mayroon din namang mga mahihirap na naging
tuntungan ang ganitong kalagayan upang lalong magsumikap para
mabago ang estado sa buhay.
Gampanin (Roles)
May posisyon ang bawat indibiduwal sa loob ng isang social
group. Ang bawat posisyon ay may kaakibat na gampanin o
roles. Tumutukoy ang mga gampaning ito sa mga karapatan,
obligasyon, at mga inaasahan ng lipunan na kaakibat ng posisyon
ng indibiduwal. Sinasabing ang mga gampaning ito ang nagiging
batayan din ng kilos ng isang tao sa lipunang kanyang
ginagalawan. Halimbawa, bilang isang mag-aaral inaasahang
gagampanan mo ang mga tungkulin ng isang mabuting mag-aaral
at inaasahan mo rin na gagampanan ng iyong guro ang kaniyang
mga tungkulin tulad ng pagtuturo nang mahusay at pagbibigay
ng pagsusulit sa klase.
Ang hindi pagganap sa mga inaasahang gampanin ng isang indibiduwal o isang grupo
ay maaaring magdulot ng ilang isyu at hamong panlipunan. Halimbawa, ang isang
mamamayan ay may tungkuling dapat gampanan sa lipunan. Kung ito ay hindi
magagampanan nang maayos, magdudulot ito ng ilang isyu at hamong panlipunan.
Tungkulin ng mga mamamayan na sumunod sa batas ng pagtatapon ng basura. Ang hindi
pagsunod sa batas na ito ay makapagdudulot ng ilang mga suliraning pangkapaligiran
tulad ng polusyon na banta sa kalusugan ng mga mamamayan.
May mga pagbabago rin sa lipunan na magdudulot ng pagbabago sa roles ng bawat
isa. Isang magandang halimbawa nito ang pagkakaroon ng mga househusband sa
kasalukuyan. Ito ay mga asawang lalaki na siyang gumagawa ng mga gawain sa loob ng
tahanan habang ang kaniyang asawang babae ang naghahanapbuhay. Marami ring
pagkakataon na ang asawang lalaki at asawang babae ay kinakailangang parehong
magtrabaho upang matugunan ang pangangailangan ng pamilya. Makikita sa ganitong
sitwasyon ang pagbabago ng gampanin ng mga kalalakihan at kababaihan bilang tugon sa
nagbabagong panahon.
Gawain 2. Timbangin Mo
Basahin at unawain ang mga pahayag. Isulat ang A kung tama ang nilalaman ng una at ikalawang pahayag; B kung tama
ang nilalaman ng unang pahayag at mali ang ikalawa; C kung mali ang nilalaman ng unang pahayag at tama ang ikalawa; D
kung mali ang nilalaman ng una at ikalawang pahayag.
___1. A. Ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang organisadong komunidad na may iisang
batas, tradisyon,
at pagpapahalaga.
B. Sa pag-aaral ng mga isyu at hamong panlipunan, mahalagang maunawaan ang bumubuo, ugnayan, at kultura ng isang
___2. A. Ayon kay Karl Marx, ang lipunan ay binubuo ng mga taong may magkakawing na ugnayan at tungkulin.
B. Dahil sa magkakawing na ugnayan at tungkulin ng mga tao sa isang lipunan, makakamit ang kaayusang panlipunan sa
pamamagitan ng maayos na interaksiyon ng mga mamamayan
___3. A. Ang lipunan ay binubuo ng mga institusyon. Tumutukoy ito sa matatag at organisadong sistema ng ugnayan sa isang
B. May mga isyu at hamong panlipunang umuusbong dahil sa kabiguan ng isang institusyong maipagkaloob ang mga
inaasahan mula rito.
___4. A. Maituturing ang pamilya bilang isang halimbawa ng secondary group.
B. Tumutukoy ang secondary group sa mga indibiduwal na may malapit at impormal na ugnayan sa isa’t isa.
___5. A. Ang bawat indibiduwal ay may posisyon sa isang social group. Ang posisyong ito ay may kaukulang gampanin o roles.
B. Ang hindi pagganap sa inaasahang gampanin ng isang tao sa isang social group ay nakapagdudulot ng isyu at hamon na
makaaapekto sa bawat isa sa nasabing grupo.
Gawain 3. Photo Essay
Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba’t ibang isyu at
hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring
gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan
ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
Rubric sa pagmamarka ng Photo Essay
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos
Kawastuhan Ang mga inilagay na larawan at paliwanag ay
tumutugma sa paglalarawan at konsepto ng isang isyu
at hamong panlipunan
Nilalaman Wasto at makatotohanan ang impormasyon. May
pinagbatayang pag-aaral, artikulo, o pagsasaliksik ang
ginamit na datos.
Organisasyon Kumprehensibo at malinaw ang daloy ng photo essay.
Maayos na naipahayag ang konsepto ng isyu at hamong
panlipunan gamit ang mga larawan at datos.
Pagkamalikhain May sariling istilo sa pagsasaayos ng photo essay.
Gumamit ng mga angkop na disenyo at kulay upang
maging kaaya-aya ang kaanyuan ng produkto.
Ngayon ay may sapat ka nang kaalaman tungkol sa mga
elemento ng istrukturang panlipunan. Ang iyong kaalaman sa mga
bagay na ito ay makakatulong sa pagsusuri at pag-unawa mo sa
ilang isyu at hamong panlipunang tatalakayin sa bawat markahan.
Kung may mga isyu na dulot ng hindi mabuting ugnayan ng
mga Istrukturang panlipunan, mayroon din namang mga isyung
may kaugnayan sa kultura. Sa bahaging ito, matutunghayan mo
ang iba’t ibang elemento ng kultura at kaugnayan nito sa mga
isyu at hamong panlipunan.
Katuturan ng Kultura
Sa pag-aaral ng lipunan, mahalagang pagtuunan din ng pansin
ang kultura. Ayon kina Andersen at Taylor (2007),ang kultura ay
isang kumplikadong sistema ng ugnayan na nagbibigay-kahulugan
sa paraan ng pamumuhay ng isang grupong panlipunan o isang
lipunan sa kabuuan. Sa isang lipunan, binibigyang-katwiran ng
kultura ang maganda sa hindi, ang tama sa mali at ang mabuti sa
Pinatutunayan din ni Panopio (2007) ang naunang kahulugan ng
kultura sa pamamagitan ng pagsasabing “ito ang kabuuang
konseptong sangkap sa pamumuhay ng mga tao, ang batayan ng
kilos at gawi, at ang kabuuang gawain ng tao”.
Ayon naman kayMooney (2011), ang kultura ay tumutukoy sa kahulugan at paraan
ng pamumuhay na naglalarawan sa isang lipunan. Samakatuwid ang ginagawa natin sa
ating pang-araw-araw na pamumuhay mula paggising hanggang bago matulog ay bahagi
ng ating kultura. May dalawang uri ang kultura. Ito ay ang materyal na kultura at hindi
materyal na kultura.
Dalawang Uri ng Kultura
Binubuo ito ng mga gusali,
likhang-sining, kagamitan, at
iba pang bagay na nakikita at
nahahawakanat gawa o nilikha
ng tao. (Panopio, 2007) Angmga
bagay na ito ay may kahulugan
at mahalaga sa pag-unawa ng
kultura ng isang lipunan.
Materyal Di Materyal
Kabilang dito ang batas, gawi, ideya,
paniniwala, at normsng isang grupo ng
tao. Hindi tulad ng materyal na
kultura, hindi ito nahahawakan subalit
ito ay maaaringmakita o
maobserbahan. Ito ay bahagi ng pang-
araw-araw na pamumuhay ng tao at
sistemang panlipunan.(Mooney, 2011)
Mga Elemento ng Kultura
Kung ang mga institusyong panlipunan ay tumutukoy sa mga istruskturang bumubuo
sa isang lipunan, ang kultura naman ay tumutukoy sa kahulugan at paraan ng pamumuhay
ng mga mamamayan sa isang lipunan. Naglalarawan ito sa isang lipunan. Nag-iiba ang
paglalarawan ng bawat lipunan batay na rin sa kultura nito. Binubuo ang kultura ng mga
paniniwala (beliefs), pagpapahalaga (values), norms, at simbolo.
Paniniwala (Beliefs)
Tumutukoy ito sa mga kahulugan at paliwanag tungkol sa pinaniniwalaan at
tinatanggap na totoo.
Maituturing itong batayan ng pagpapahalaga ng isang grupo o lipunan sa kabuuan.
Nakakaapekto sa mga isyu at hamong panlipunan ang paniniwala ng isang indibiduwal o
pangkat ng tao.Halimbawa, ang isang lipunang naniniwala sa pagkakapantay-pantay ng
mga tao anoman ang kasarian ay magbibigay ng mga oportunidad para sa pag-unlad ng
tao anuman ang kasarian nito.
Pagpapahalaga (Values)
Ang pagpapahalaga ay hindi maaaring maihiwalay sa paniniwala ng isang lipunan. Maituturing itong batayan ng isang grupo o ng lipunan sa kabuuan kung ano ang katanggap-tanggap at kung ano ang hindi. Batayan ito kung ano ang tama at mali, maganda at kung ano ang nararapat at hindi nararapat(Mooney, 2011).Bagama’t may iba’t ibangpagpapahalaga ang bawat lipunan, marami sa pagpapahalaga ay kanilang pinagsasaluhan. Kapag ang isang situwasyon o gawain ay labag sa mga pagpapahalaga, itinuturing ito naisyu o hamong panlipunan.
Tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi na binuo at nagsisilbing pamantayan sa isanglipunan. Ang mga norm ang nagsisilbing batayan ng mga ugali, aksyon, at pakikitungo ng isang indibiduwal sa lipunang kaniyang kinabibilangan. Mauuri ang norms sa folkways at mores. Ang folkways ay ang pangkalahatang batayan ng kilos ng mga tao sa isang grupo o sa isang lipunan sa kabuuan. Sa kabilang banda, ang mores ay tumutukoy sa mas mahigpitna batayan ng pagkilos. Ang paglabag sa mga mores ay magdudulot ng mga legal na parusa(Mooney, 2011).
Ang kawalan ng batayan ng pagkilos sa isang lipunan ay maaaring magdulot ng kaguluhan. Halimbawa, ang mga batas trapiko ay inilaan upang magkaroon ng kaayusan at kaligtasan ang mga tao sa lansangan. Batayan ito ng pagkilos ng mga tao. Ang hindipagsunod sa mga batas na ito ay may kaukulang kaparusahan.
Simbolo (Symbols)
Ang simbolo ay ang paglalapat ng kahulugan sa isang bagay ng mga taong
gumagamit dito. (White, 1949) Kung walang simbolo, walang magaganap na
komunikasyon at hindi rin magiging posible ang interaksiyon ng mga tao sa lipunan. Ang
mga halimbawa ng simbolo ay wika, mga pagkumpas (gestures), at iba pang bagay na
nauunawan ng mga miyembro ng isang lipunan.Halimbawa, isang gawi ng mga Pilipino
ang pagmamano. Ang gawing ito ay sumisimbolo sa isang paraan ng pagpapakita ng
paggalang ng mga Pilipino sa mga nakatatanda.
4. Modified True or False
Isulat ang TAMA kung wasto ang isinasaad ng pangungusap; kung ito ay mali, itama ang
salitang may salungguhit upang maiwasto ang pahayag. Isulat ang iyong sagot sa patlang.
__________1. Ang kultura ay tumutukoy sa kahulugan at paraan ng pamumuhay ng mga
mamamayan sa isang lipunan.
__________2. Ang paniniwala ay isang elemento ng kultura na tumutukoy sa mga asal, kilos
o gawi na nagsisilbing pamantayan ng pagkilos sa isang lipunan.
__________3. Ang pagpapahalaga ay batayan ng pagkilos na katanggap- tanggap sa grupo
ng mga tao o lipunan sa kabuuan.
__________4. Ang hindi pagsunod sa norms ng isang lipunan ay may kaukulang kaparusahan
o sanctions.
__________5. Ang kultura aynaglalarawan sa isang lipunan.
Paksa:Isyung Personal at Isyung Panlipunan
Ikaw bilang bahagi ng isang lipunan ay may kinabibilangang institusyon, social groups, status at may mga gampaning dapat gawin. Gayundin, mayroon kang mga paniniwala, pagpapahalaga, norms na sinusunod, at nauunawaang mga simbolo.
Subalit, hindi maiiwasan sa ating lipunan ang pagkakaroon ng hindi pagkakasundo o pagkakaunawaan ng mga institusyon, mga pagkakaiba ng pagpapahalaga at paniniwala, at pagkakaiba ng opinion ng mga taong kabilang sa magkaibang social groups. Ang hindipagkakaunawaang ito ay maaaring magdulot ng iba’t ibang isyu at hamong panlipunan.
Kailan nga ba nagiging isyung panlipunan ang isang isyu? Ang susunod na bahagi ay magbibigay ng kaalaman sa iyo tungkol sa mga katangian ng isyu at hamong panlipunan.
Isang pampublikong usapin ang isyung panlipunan. Samakatuwid, nakaaapekto itohindi lamang sa isang tao sa lipunan kundi sa malaking bahagi mismo ng nasabing lipunan. Karaniwang ang mga isyung panlipunan ay sumasalamin sa mga suliraning kinakaharap ng lipunan. Walang maituturing na iisang depinisyon ang suliraning panlipunan subalitlubusang maunawaan ito gamit ang Sociological Imagination.
Ang Sociological Imagination
Sa pag-aaral ng mga hamon at isyung panlipunan, mahalaga ang pag-unawa sa mga
istrukturang bumubuo rito maging ang kulturang naglalarawan sa isang lipunan.
Mahalaga ring makita ng bawat isa ang kaugnayan ng istrukturang panlipunan at kultura
sa pagkakaroon ng mga suliranin at isyung panlipunan.
Ayon kay C. Wright Mills (1959), mahalagang malinang ang isang kakayahang makita
ang kaugnayan ng mga personal na karanasan ng isang tao at ang lipunang kanyang
ginagalawan. Tinawag niya itong Sociological Imagination. Kapag nalinang sa atin ang
abilidad na ito, masusuri natin ang koneksiyon at interseksiyon ng mga isyung personal
at isyung panlipunan. Mahalaga rin ito sa pagbibigay ng koneksyon sa mga pangyayari sa
ating buhay bilang isang indibiduwal at sa pangkalahatang kaganapan sa lipunang ating
ginagalawan.
Isang halimbawa nito ang problemang kinakaharap ng mga Pilipino sa usaping
pantrapiko lalo na sa Kamaynilaan at mga karatig-lugar. Sa simula, maaaring isisi sa tao
ang pagiging huli niya sa pagpasok sa paaralan, subalit kung susuriin ang isyung ito,
masasabing ang palagiang pagpasok nang huli ay bunga ng malawakang suliraning
pantrapiko. Kung gagamitin ang Sociological Imagination, maiuugnay na hindi lamang
personal na isyu ang dapat harapin kundi isang isyung panlipunan na nakaaapekto sa
isang indibiduwal.
Isyung Personal at Isyung Panlipunan
Ano nga ba ang kaibahan ng isyung personal at isyung panlipunan? Ang mga isyung
personal ay sinasabing nagaganap sa pagitan ng isang tao at ilang malalapit sa kanya.
Ang solusyon sa isang isyung personal ay nasa kamay ng indibiduwal. Maituturing ang
isyung ito na pribadong bagay na nararapat solusyunan sa pribadong paraan. Samantala
ang isyung panlipunan ay isang pampublikong bagay. Karaniwang kaugnay ito ng krisis o
suliranin sa mga institusyong panlipunan. Mga suliranin ito na nakakaapekto hindi
lamang sa isang tao kundi sa lipunan sa kabuuan.
Mahalagang malaman mo na sa kabila ng pagkakaiba ng isyung personal at isyung
panlipunan, ang dalawang ito ay magkaugnay. Isang halimbawa nito ay ang mga hamon
at isyung pangkapaligiran. Ang makalat na bakuran ay isang halimbawa ng isyung
personal subalit kung ang isang barangay o bayan ay magiging makalat dulot ng kawalan
ng maayos na sistema ng pagtatapon ng basura, ito ay maituturing na isyung panlipunan.
Idagdag pa rito ang masamang epekto sa kalusugan at ekonomiya ng isang lugar kung ito
ay mabaho, makalat, at walang maayos na sistema ng pagtatapon ng basura.
Mayroon ding mga isyu na may kaugnayan sa ekonomiya. Isang magandang
halimbawang ibinigay ni C. Wright Mills (1959) ng pagkakaiba ng isyung personal at
isyung panlipunan ay tungkol sa kawalan ng trabaho. Kung sa isang komunidad na may
100,000 mamamayang maaaring maghanapbuhay ay may isang walang trabaho, maaring
ituring ito bilang isang isyung personal. Subalit kung sa isang lipunang mayroong 50
milyong tao at 15 milyon sa mga ito ay walang trabaho, maaari itong ituring na “isyung
panlipunan”. Sa malalim na pagtingin, maaaring maging kongklusyon na may
kakulangan sa lipunan o istruktura nito na nagdudulot ng kawalan ng trabaho ng
maraming mamamayan dito.
Mayroon din namang ilang pangyayari na maituturing na isyung panlipunan subalit
makikita ang epekto sa personal na buhay ng isang tao. Ang mga digmaan ay
maituturing na isyung panlipunan subalit hindi maikakaila ang epekto nito maging sa
personal na buhay ng mga tao sa lipunang puno ng kaguluhan at karahasan.
Gamit ang kasanayan na Sociological Imagination, bilang bahagi ng lipunang iyong
ginagalawan, mahalagang maunawaan mo na ang mga personal na isyung nararanasan
mo ay may kaugnayan sa isyu at hamong panlipunan. Hindi rin maikakaila na mayroon
kang mahalagang papel na gagampanan sa pagtugon sa mga isyu at hamong kinahaharap
ng lipunan sa kasalukuyan.
Gawain 5. Personal o Panlipunan?
Gamit ang Venn diagram ay ibigay ang pagkakatulad at pagkakaiba ng isyung
personal at isyung panlipunan
PERSONALISYUNG
Gawain 6.Pangatuwiranan mo!
Basahin ang mga situwasyon sa unang kolum. Ipaliwanag ang sanhi at epekto ng bawat situwasiyon gamit ang Sociological Imagination. Pagkatapos, punan ng tamang sagot ang kahon ng paglalahat.
Situwasyon Paliwanag
Ayon sa istatistiks, labing limang
milyong Pilipino ang walang trabaho
Isang mag-aaral ang nahihirapang
gumawa ng takdang-aralin sa Araling
Panlipunan.
Dahil sa biglang paglakas ng ulan,
malaking bahagi ng komunidad ang
Kung gayon, masasabi ko na ang Isyung Panlipunan ay
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________
Matapos mong isakatuparan ang mga gawain sa bahagi ng Paunlarin, may
sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa lipunan at mga isyu at hamong
panlipunang kinakaharap sa kasalukuyan. Sa susunod na bahagi ng araling ito ay
palalalimin ang iyong pag-unawa tungkol sa paksang ito, ang PAGNILAYAN AT
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Sa bahaging ito, palalalimin mo ang mga nabuong pag-unawa tungkol sa paksa.
Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal mong masusuri ang kaugnayan ng
iyong mga personal na isyung nararanasan sa mga hamon at isyung panlipunang
nararanasan sa kasalukuyan.
Gawain 7. Awit-Suri
Suriin ang bahagi ng awit na “Pananagutan” at sagutin ang mga katanungansa bawat kahon.
Pananagutan
Walang sinuman ang nabubuhay
para sa sarili lamang
Walang sinuman ang namamatay
Tayong lahat ay may pananagutan
sa isa’t isa
Tayong lahat ay tinipon ng Diyos
Na kapiling Niya
Sa ating pagmamahalan at
paglilingkod sa kanino man
Tayo’y nagdadala ng balita ng
kaligtasan (Drilon, 2014)
ipinahihiwatig ng
unang talata
tungkol sa pagiging
bahagi ng isang tao
sa lipunang
ginagalawan?
_______________
Sa iyong palagay, ano
ang kahulugan ng
linyang “tayong lahat ay
may pananagutan sa
isa’t isa? Ipaliwanag.
___________________
___________
Ano ang kahalagahan ng pagmamahalan at paglilingkod ng bawat tao sa
isa’t isa bilang kabahagi ng lipunan? Ipaliwanag
___________________________________________________________
Gawain 8: Ako ay Kabahagi
Punan ang kahon ng isang isyu o hamong panlipunang nararanasan sa
kasalukuyan at isulat ang iyong bahagi sa pagkakaroon at pagtugon sa isyu o
hamon sa pamamagitan ng pagkompleto sa nilalaman ng pangungusap.
Isyu/Hamong Panlipunan
_________________________________Ang aking bahagi sa
pagkakaroon ng
ganitong isyu/hamong
panlipunan ay
__________________
Ang aking bahagi sa
pagtugon sa ganitong
isyu/hamong panlipunan
____________________
Pamprosesong mga Tanong:
1. Anong aspekto ng lipunan ang may kaugnayan sa isyu o hamong iyong napili?
2. Ano ang aral na iyong nakuha mula sa paggawa ng gawain? Ipaliwanag.
3. Bilang bahagi ng lipunan, anong papel ang iyong magagawa sa pagtugon sa mga
isyu o hamong panlipunang nararanasan sa kasalukuyan? Ipaliwanag.
Matapos mong isakatuparan ang mga gawain sa bahagi ng Pagnilayan at Unawain,
may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa lipunan at mga isyu at hamong
panlipunang kinakaharap sa kasalukuyan. Handa ka nang magsuri sa iba’t ibang isyu at
hamong kinakaharap ng iba’t ibang aspekto ng lipunan katulad ng sa kapaligiran,
ekonomiya, kasarian at lipunan, politika at pagkamamamayan, at iba pa.
Transisyon sa Susunod na Modyul
Tinalakay sa modyul na ito ang mga katangian ng lipunan. Mahalaga ito
sapagkat kailangan mo munang malaman kung ano-ano ang mga bumubuo sa
lipunan upang maunawaan mo ang ugat ng mga isyu at hamon na ating
nararanasan sa kasalukuyan. Binigyang-linaw rin sa modyul na ang mga personal
na isyu ay nararanasan ng isang indibiduwal subalit kung ito ay nararanasan ng
mas nakararami at nakaaapekto sa lipunan sa pangkalahatan, ito ay maituturing
na isyung panlipunan.
Source: Learner’s Module AP 10
Isyu at hamong panlipunan
Lakandiwa - Ispesyal Na Isyu
G10 - KONTEMPORARYONG ISYU
TRESE Isyu 5
Araling Panlipunan...10 Araling Panlipunan Ikalawang Markahan- Modyul 2: Mga Isyu sa Paggawa II Paunang Salita Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa
Department of Education Negros Island Region City of ...€¦ · standards of the Grade 10: Mga Kontemporaryong Isyu at Hamong Panlipunan before the opening of classes. 4. The participants
ARALING PANLIPUNAN 10 ISYU AT HAMONG PANLIPUNAN … · 2018. 1. 30. · anim.Kung tutuusin, mababa pa rin ang markang ito kung ihahambing sa mga bansang Denmark, Finland, New Zealand,
Mga isyu at suliraning pandaigdig
10 1st GENERATION MODULES - VERSION 2bnvhsmodules.com/wp-content/uploads/2020/10/Final-AP-10...Araling Panlipunan Unang Markahan Mga Hamong Pangkapaligiran 10 1st GENERATION MODULES
GSJ: Volume 9, Issue 3, March 2021, Online: ISSN 2320- 9186...The Mga Kontemporaryong Isyu at Hamong Panlipunan started to be taught last school year 2017-2018. All Grade 10 teachers
Pilosopo Tomo I Isyu 1
Pilosopo Tomo I Isyu 2
Aralin panlipunan
Kontemporaneong isyu
2mnj isyu strategis2
1mnj isyu strategis1
Z P Araling Panlipunan...Araling Panlipunan Ikalawang Markahan- Modyul 4: MGA ISYU SA PAGGAWA Part 2 Z est for P rogress Z eal of P artnership 10 Name of Learner: _____ Name of Bumuo
Sep Isyu Itim
Mga Kontemporaryong Isyu
Mga hamong pangkapaligiran
ItI daytoy nga Isyu
Mga Kontemporaneong Isyu sa Kapaligiran
Mga Hamong Pangkapaligiranbnvhsmodules.com/wp-content/uploads/2020/10/Final-AP-10... · 2020. 10. 1. · Araling Panlipunan – Ikasampung Baitang Alternative Delivery Mode Unang
POINTERS FOR REVIEW ARALING PANLIPUNAN - GRADE 1 … to Review in Araling... · Panahanan ng Sinaunang Pilipino sa Panahon ng Espanyol ... Marcos (Unang Termino) Mga Suliranin, Isyu
Espesyal na Pambuong- estadong Halalan · kaysa regular na nakatakdang mga halalan. Pero dahil sa mga isyu sa balotang ito na nakakaapekto sa mga lugar na panlipunan, pinansiyal,
PENINGKATAN KOMPETENSI SISWA SMK HAMONG PUTERA 2 … · PENINGKATAN KOMPETENSI SISWA SMK HAMONG PUTERA 2 PAKEM PADA PENDESKRIPSIAN PARAMETER OPERASIONAL (PROGRAM) PENGOPERASIAN UNIT
Ang Diaryo Natin Isyu 466
Responde Cavite Isyu Number 4
depedsilaycity.weebly.com · Panlipunan mga Kontemporaryong Isyu VizMin Cluster Met Minimum Qualification Standard Applicant's Qualification Preliminary Evaluation Education Requirements
Isyu Patungkol Sa Halalan
IMAGES
VIDEO
COMMENTS
Isyu at Hamong Panlipunan AP 10. Jul 6, 2017 • Download as PPTX, PDF •. 96 likes • 202,489 views. ruth ferrer. Follow. Ang lipunan ay nahaharap sa iba't ibang isyu na nakaaapekto sa pamumuhay ng tao. Ang pag-unawa sa mga isyung ito ay nakatutulong upang makatugon sa mga hamon na dulot ng mga isyu. 1 of 44. Download now.
Photo essay tungkol sa isang napapanahong isyu. Ang kahirapan ay isa sa isyung panlipunan na kinakaharap ng Pilipinas simula pa noon hanggang ngayon. Ito ay naging bunga ng kawalan ng trabaho, pagkukulang sa edukasyon, kawalan ng pera, at ng labis na populasyon.
Gawain 3. Photo Essay Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayanang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
Heto Ang Mga Halimbawa Ng Photo Essay Sa Iba't-ibang Paksa. PHOTO ESSAY - Sa paksang ito, tatalakayin natin ang mga halimbawa ng photo essay sa Tagalog tungkol sa iba't-ibang mga paksang napapanahon. PAG-IBIG. Ang pag ibig ay natural na sa ating mga tao.
Photo Essay Sa isang oslo paper ay g umawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
Photo Essay Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
Photo Essay Sa isang oslo paper ay g umawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
Gawain 3.Photo Essay Saisang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't panlipunan na dulot ibang isyu at hamong ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sainternet.
Kawalan ng Trabaho. Ang kawalan ng trabaho ay isa pang isyung panlipunan na kinakaharap ng Pilipinas. Sa kabila ng pagtaas ng employment rate sa bansa na naitala sa 95.2 percent noong Enero 2023, marami pa ring Pilipino ang walang trabaho o hindi sapat ang kinikita upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan.
Sa panimulang aralin na ito ay mauunawaan mo ang mga sanhi at bunga ng mga isyu at hamong nararanasan sa lipunan. Mahalagang maunawaan mo ito upang ikaw ay maging bahagi ng mga pagkilos at pagtugon sa mga isyu at hamong ito.Hindi lamang mga namumuno sa pamahalaan at ng mga pangkat na nagsusulong ng kanilang adhikain ang may tungkulin.
Magbigay ng halimbawa. ISYUNG PANLIPUNAN HALIMBAWA - Pagtalakay sa kahulugan ng isyung panlipunan at magbigay ng limang (5) halimbawa nito. Ang suliranin ng isang lipunan o ang mga problemang kinakaharap ng isang lipunan sa kasalukuyan ay mga isyung panlipunan. Karaniwan, ang mga nauugnay dito ay mga krisis at mabibigat na problema ng publiko.
Photo Essay Sa isang oslo paper ay g umawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
1.mga Isyu at Hamong Panlipunan | PDF. Scribd is the world's largest social reading and publishing site.
Sa isang oslo paper ay gumawa ng PHOTO ESSAY na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan. ASSIGN MENT: Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet o iguhit. 41. RUBRIC SA PAGMAMARKA NG PHOTO ESSAY 42.
Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't. ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang. panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga. ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa. pagtupad ng gawaing ito. Rubric sa pagmamarka ng ...
Photo Essay Panuto: Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito.
Sa isang oslo paper ay gumawa ng Photo Essay na nagpapakita ng iba't ibang isyu at. hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng istrukturang panlipunan. Maaaring. gumupit ng mga larawan sa magazine o kumuha ng mga ito sa internet. Gawing batayan. ang rubric sa pagmamarka bilang gabay sa pagtupad ng gawaing ito. Rubric sa pagmamarka ng Photo ...
Kumuha ng iba't ibang isyu at hamong panlipunan na dulot ng mga elemento ng estrakturang panlipunan. Dapat ay kung ano ang koneksiyon sa ating lipunan. Hindi po eh, sabi lang is gumawa kami ng p. essay tungkol sa estrukturang panlipunan
11. Korapsyon Bilang mag-aaral, mahalagang magkaroon ka ng m a l a w a k na pangkapaligirankaalaman sa mga isyu at hamong panlipunan upang maunawaan ang mga sanhi at bunganito sa isang lipunan at sa bansa. Mahalaga ring maunawaan na lahat tayo ay may bahaging ginampanan sa pagkakaroon ng mga suliraning . Mahalaga ring maunawaan mo ang epekto nito s a indibiduwal, sa iba't ibang pangkat ng ...
Photo essay na nagpapakita tungkol sa iba't ibang isyu at hamong panlipunan - 644489. answered Photo essay na nagpapakita tungkol sa iba't ibang isyu at hamong panlipunan See answer Advertisement Advertisement foxabilock foxabilock Pwedeng tungkol sa basura,polusyun,pagkaibsan ng krimen atbp.